Woeden der gehele wereld, Het (2006)

Verhaal

In Het Woeden der gehele Wereld staan de bewogen jeugdjaren van Alexander Goudveyl centraal. De geschiedenis van Alexanders jeugd is tevens de geschiedenis van een tijdperk, de jaren vijftig en zestig, en van een nooit opgehelderde moordzaak. Die moord gaat terug op een authentiek voorval: in 1956, pal voor Kerstmis, werd in Maassluis tijdens een groots opgezette evangelisatiecampagne op klaarlichte dag een politieagent doodgeschoten. Ook een mislukte vluchtpoging met een haringkotter in de woelige meidagen van 1940 speelt een rol.

Cast

Bart de Vries (Ron Oberstein), Viviënne van den Assem (Ruth Oberstein), Anna Speller (Anna Oberstein, dochter van Aaron en Judith), Nyncke Beekhuyzen (Judith Oberstein), Frederik Brom (Arnold Oberstein), Peter Drost (vader Goudveyl), Ottolien Boeschoten (moeder Goudveyl), Maarten Heijmans (Alex Goudveyl), Cees Geel (schipper/politieman), Marcel Faber (Leen Varekamp), Mirjam de Rooij (vrouw Varekamp), Esther Waij (Yvonne Varekamp), Reinout Bussemaker (Simon Minderhout), Miryanna van Reeden (Maria Minderhout), Peer Mascini (dominee Meewers), Joost Prinsen (inspecteur Graswinckel), Frank Lammers (inspecteur Douvetrap), Kim Pieters (Alice van Essen), Bob Radstaak (William van Essen), Hugo Haenen (Bram Edersheim), Rosa Knaup (Eva Edersheim), Lizelotte van Dijk (Esther Edersheim), Ad Hoeymans (juwelier Rosenblatt), Tatiana Radier (mevrouw Rosenblatt), René van 't Hof (doodgraver Koevoet), Frits Lambrechts (doodgraver Waantjes), Thomas de Bres (Frederik Brikke), Cas Enklaar (dokter Gobert), Ruben Brinkman (Koert Boog), Michel Visser (Jozef Zonderman), Elisa Beuger (zangeres), Jaroslav Bzur (Bennie)

Ontstaan

Nederlands-Duitse coproductie. Scenario: Robert van den Berg naar het gelijknamige boek van Maarten ?t Hart. et boek van Maarten 't Hart werd in 1994 bekroond met de Gouden Strop, de prijs voor de beste Nederlandse misdaadroman. Scenarist Robert van den Berg heeft het script geschreven, maar dat is een nom de plume, waaraan wel vier scenaristen vooraf gingen. Het gerucht gaat dat Maarten ?t Hart zelf het scenario schreef.De titel slaat op een Bijbeltekst die impliceert dat als de Heer jou wil vernietigen Hij dat zeker zal doen en dat daar geen ontsnappen aan mogelijk is, want Hij zoekt jou ?met het woeden der gehele wereld?. In de film is het de titel van Bachs Cantate BWV 80, Ein feste Burg ist unser Gott, waaraan Maarten 't Hart de titel van zijn thriller ontleende. April 2005 hoorde Bas van Otterloo dat hij de muziek voor Het woeden mocht gaan maken. Zijn halfbroer Thijs was ook in de race. 'Het was een zware klus, want de film zit boordevol muziek. In het script staat bijvoorbeeld: Alex speelt piano. Maar er staat niet wat hij speelt.' Bachs Cantate BWV 80, Ein feste Burg ist unser Gott, komt twee keer terug in de film. Drie andere stukken, van Brahms, Beethoven en Fauré, haalde Van Otterloo van een door 't Hart samengestelde Duitse cd met muziek bij het boek. Voor de kerkmuziek ('Ik ben totaal niet van de kerk') ging Van Otterloo te rade bij een dominee. In de film wordt in tegenstelling tot het boek geen dialect gesproken. Rob Houwer heeft Maarten ?t Hart maar één keer gesproken, want de auteur wilde niets met de invulling van de film te maken hebben. Rob Houwer mocht zelf bepalen wie de moordenaar zou zijn. aarten 't Hart in 'Metro' van donderdag 9 maart 2006: "Bij de aftiteling staat ?Vrij naar Maarten ?t Hart? en dat is juist. De film wijkt qua verhaallijn, personages en sfeer sterk af van het boek. Met behulp van gegevens uit het boek is een rolprent gemaakt die zich helemaal los heeft gezongen van mijn roman. Ik vind het wel prettig dat alles in de film er zo totaal anders uit ziet dan ik mij heb verbeeld. Nu kan ik er ook veel meer van een afstand naar kijken. En denken: Hoe is het toch mogelijk dat men met mijn boek in de hand een totaal andere wereld heeft weten op te roepen dan mij voor ogen stond? (...) Ik heb er geen verstand van en geen affiniteit mee, dus het zou dwaas zijn om invloed te willen hebben." Het script, de casting en de opnames; het ging allemaal aan de geboren en getogen Maassluizer voorbij. Over het eindresultaat: ?Ik heb me er geen moment bij verveeld en dat is heel bijzonder, want de meeste films hangen me al na tien minuten de keel uit. De acteurs lijken in de verste verte niet op de personages zoals ik ze mij had voorgesteld. De meeste personages hebben echt bestaan - een deel ervan leeft nog - en zij zullen enorm verbaasd zijn als ze zien hoe ze in de film worden neergezet.? Bevat archiefbeelden van Hitler en een filmpje van Popeye. Met deze film was aanvankelijk een budget van 17 miljoen gulden/8 miljoen euro gemoeid, maar dat werd 3,2 miljoen euro en daarvan nam Houwer 40% eigen risico. Vlak voor de opnamen begonnen heeft Houwer de jonge hoofdrolspeler nog ingewisseld voor een andere. Dat leidde niet tot een conflict met regisseur Pieters. Opnamen in Berlijn, Tsjechië (Praag, Liberec, Mlada Boleslav), Nederland (Rotterdam, Maassluis ? de geboorteplaats van Maarten ?t Hart) en New York. De Duitse regisseur Michael Verhoeven zou oorspronkelijk de film regisseren, maar hij werd vervangen door Ben Verbong, Rudolf van den Berg en die weer door Guido Pieters. Benaderd werden Monique van de Ven, Jeroen Krabbé, Carice van Houten, Pierre Bokma, Ellen ten Damme, Victor Löw, Thomas Acda, Kees Prins en Monic Hendrickx, maar geen van allen kwamen zij in het eindproduct voor. Geschrapt als cv. De film leek een spookproject te blijven, maar na een lange aanlooptijd van acht jaar gingen de opnamen op 21 mei 2005 van start . Aan de bezetting van de 32 rollen in HET WOEDEN DER GEHELE WERELD zijn maandenlange castings voorafgegaan. Daarbij hebben meer dan 360 acteurs en actrices auditie gedaan in Nedfilms castingstudio. De uiteindelijke selectie is een mix van bekende namen en jong talent. Houwer garandeerde dat de film volledig sponsor- en reclamevrij blijft. Hij wilde zo zijn film nadrukkelijk in de bioscoop positioneren en daarmee afzetten tegen de televisie, waar reclame de kijker overal als een zondvloed overspoelt. Door een samenloop van omstandigheden stonden de releasedata van twee belangrijke Nederlandse speelfilms beide op dezelfde datum: 9 maart 2006. Om beide films alle aandacht te geven die ze verdienen, heeft UIP in overleg met producent Nedfilm en de exploitanten besloten de releasedatum van HET WOEDEN DER GEHELE WERELD daarom te verschuiven naar 16 maart 2006. Op 1 oktober 2006 draaide de film op het Nederlands Film Festival in een nieuwe bewerking van 92 in plaats van de oorspronkelijke 109 minuten. Gemaakt door Rob Houwer, die deze versie meer recht aan de roman vond doen. Rob Houwer tijdens het NFF 2006: "Ik heb besloten er niet op te reageren, maar de filmkritiek was bizar, kwaadaardig en zeer ongepast, om het sjiek te houden. Ik was door vrienden en adviseurs gewaarschuwd en heb me er zo tegen gewapend. Maar mij is verteld wat hier en daar werd geroepen. Het heeft me flink geraakt, terwijl ik in de loop der jaren toch wel wat gewend was. Het nu ligt nu achter me, maar vergeten doe ik het niet. (...) Ik houd nog lang niet op films te maken. Ik blijf een constante factor in de sector." De productie won de Gouden Uien voor slechtste film, slechtste regie en meest nutteloze seksscène van het jaar. Bij de laatste prijs merkte een groot aantal juryleden onafhankelijk van elkaar op dat eigenlijk alle naakt in de film volslagen nutteloos was.Producent Rob Houwer, die verantwoordelijk was voor Het Woeden der Gehele Wereld, gaf donderdag 5 oktober 2006 in Het Parool als reactie dat hij voorlopig geen films meer wil maken in Nederland. Hij heeft besloten voorlopig al zijn energie in zijn Duitse productietak te stoppen. De directe aanleiding zijn de Gouden Uien die hem zijn toebedeeld. "In mijn lange leven als producent heb ik, onvermijdelijk, flinke littekens opgelopen", stelt Houwer. "Ik stoom altijd gewoon door, wil niet anders dan in het zadel sterven. Maar door het neuzelende getreiter uit diverse hoeken heb ik het hier en nu gehad." De producent noemt de organisatie van de Gouden Ui een "laf stelletje selfkickers".In 'VARA TV magazine' 27-2008 staan de reacties van drie acteurs over hun medewerking aan de film ter gelegenheid van de uitzending op tv op Nederland 2 op 6 juli. Ottolien Boeschoten: "(...) Ik had het script gelezen en zag al: dit wordt geen prijswinnertje. (..) fijn naar Praag gevlogen, de acteurs en de crew waren erg leuk. (...) Ik stond te juichen toen ik de rol kreeg. (...) Het zwaar 'gristelijke' sprak me ook enorm aan. (...) Maar ja, je zit als acteur in een heel gekke positie. De montage, de cameravoering, je bent aan de goden overgeleverd." Joost Prinsen: "Hardstikke leuk om aan mee te werken. Maar het resultaat viel me behoorlijk tegen." Peter Drost: "(...) In de film zijn er, denk ik, te weinig keuzes gemaakt. (...) Ik had zo weinig scènes met zo weini tekst - hoe moet je iemand dan geloofwaardig neerzetten? We hebben er wel met heel veel plezier en met de beste bedoelingen aangewerkt (...) Een oneindige film en vervreemdende effecten die vragen om moeilijkheden. (...)"

Facts

Muziek is gecomponeerd door Bas van Otterloo, zoon van Rogier van Otterloo, die voor Turks Fruit en Soldaat van Oranje de filmmuziek maakte.

Pers

Merike Woning in 'Metro' van donderdag 16 maart 2006: "(...) Passie voor muziek, religie, erotiek, travestie (...) zijn op een subtiele manier in het verhaal verweven. Speciale vermelding verdient Cees Geel voor zijn acteerwerk. Super hoe geloofwaardig die man zijn rol als verlinker in de Tweede Wereldoorlog neerzet. (...) Toch verlaat je de zaal met een enigszins onbevredigd gevoel, omdat er zoveel interessante verhaallijnen in de film zitten, die jammerlijk genoeg niet worden uitgediept. Kortom: iets te veel van het goede. (...)" Marieke Kremer in 'Sp!ts' van donderdag 16 maart 2006: "(...) een echte draak geworden. (...) houterige dialogen en een overdaad aan karakters en je begrijpt: deze film gaat niet op voor een Gouden Kalf. (...) coming of age verhaal, een oorlogsdrama en een moordmysterie ineen. In de roman werkt dat prima, maar regisseur Guido Pieter en producent Rob Houwer zijn er niet in geslaagd sfeer en inhoud over te brengen op het witte doek. Van 't Harts literaire stijl - het snel afwisselen van archaïsche en volkse taal- komt in gesproken vorm gekunsteld over. (...) het is bijna onmogelijk om in één keer te onthouden wie wie is. Dan volgt er nog een slotakkoord - heel anders dan in het boek - dat werkelijk te zot voor woorden is. De hoofdpersonen ontdekken hierin hun echte onderlinge verhoudingen. Dit einde probeert zwaar op het gemoed te werken, maar is volkomen onrealistisch. Jammer, maar helaas: Het woeden der gehele wereld had een veel betere verfilming verdiend." Karin Wolfs in ?de Filmkrant? van maart 2006: ?Tien jaar na De zeemeerman is Rob Houwer terug (?) compleet met ouderwets aandoende pikanterieën. (?) Dat het geluid soms vreemd aandoent (galmend vioolspel op een zolder) lijkt nog het minste euvel van de film. Tenenkrommender zijn de obligaat opgelepelde teksten en het ongemotiveerde spel van de meeste acteurs. Maar het grootste probleem zit ?m in het scenario. Niet alleen door het gebrek aan logica, maar ook door het teveel aan personages die te pas en te onpas verschijnen en verdwijnen, de potsierlijke dialogen en het ontbreken van een helder perspectief.De film die zowel een whodunnit als een ?coming of age?-verhaal wil zijn, heeft nog het meeste weg van een kluchterige verzameling ?dramatische? curiosa: zo rukt een vrouw de oorbellen van een rivale uit de oren en zien we ouderwets aandoende pikanterieën als het aftrekken van een aal en een nymfomane assistente die een student ?ontknaapt?. Waarbij de vraag zich opdient hoe het Filmfonds dit heeft kunnen laten passeren. (?) Wat vijfentwintig jaar geleden pikant was, doet anno 2006 echter hopeloos gedateerd aan. Het woeden der gehele wereld kan wat dat betreft rechtstreeks door naar de volgende editie van De Nacht van de Wansmaak.? Lydia Heida in 'Zone 020' van 8 maart 2006: "(...) het verhaal is helaas nog steeds moeilijk te volgen mede omdat een keur aan personages nodig zijn voor het uitwerken van deze whodunnit. (...) Jammer genoeg kabbelt de film maar een beetje voort. Nergens wordt het echt spannend en ondanks alle heftige gebeurtenissen laten de spelers weinig emoties zien. Tenminste emoties die overtuigen. Zeker in het begin van de film is het wennen aan de knullige manier van acteren: er wordt overdreven gearticuleerd gesproken - met alsof de acteurs denken op het toneel te staan - en deze stemmen lopen soms niet zo erg synchroon met het beeld. Groot pluspunt van de film is wel dat de acteurs, de kleding en de decors er erg mooi uitzien." Ellen van Slagmaat in ?Filmvalley? van maart 2006: ?(?) Waar ging het mis met de film? (?) geluidsmix en de (na)synchronisatie (?) niveau van de dialogen is op dramatische momenten soms zo tenenkrommend dat ze op de lachspieren werken daar waar schrijnende pijn op zijn plaats is. (?) de personages zijn lollige karikaturen (?) lollige seks (?) Pakweg tien acteurs kregen authentiek aandoende kapsels, make-up en kostuums uit de jaren ?50 en daarna ging de knip dicht. (?) Rob Houwer heeft de twee ?Beste Nederlandse Films van de Eeuw ?geproduceerd [TURKS FRUIT EN SOLDAAT VAN ORANJE] en dat is lovenswaardig. Moor ook de twee slechtste staan op zijn naam [DE ZEEMEERMAN en DE GULLE MINNAAR] (?) Helaas is HET WOEDEN DER GEHELE WERELD een misser van formaat. (?)? Sven Gerrets in 'NL 20 Uitmagazine' van 15 maart 2006: "(...) Zo'n film verkoopt zichzelf zou je denken. Toch kwam producent Rob Houwer in hoogsteigen persoon bij de persvoorstelling de filmjournalisten een cadeau overhandigen (het boek van Maarten 't Hart waarop de film is gebaseerd). Een vriendelijk gebaar dat alleen een wel erg paranoïde persoon zou opvatten als een poging om een niet al te beste film toch nog wat positieve publiciteit te gunnen. (...) Helaas is de filmversie ervan vrij belabberd. (...) Als daarnaast van de grote groep een klein deel goed tot sterk acteert, valt daardoor vooral op dat een groter deel middelmatig tot slecht acteeret. (...) de hints die Guido Pieters geeft zijn zo subtiel als een mokerslag in het gezicht. Voeg ten slotte bij dit alles een soms haperende montage en bij vlagen knullig geluid, en je hebt een ouderwets slechte Nederlandse film." Jan Pieter Ekker in 'de Volkskrant' van donderdag 16-3-2006: "(...) In het vervolg waaiert de film alle kanten op. Het gaat over volwassen worden, er zitten thriller- elementen in, en er wordt ook nog eens een beeld geschetst van de benepen jaren vijftig, compleet met Joost Prinsen en Frank Lammers als de Bromsnor-achtige inspecteurs Graswinckel en Douvetrap, met misbruikte koorknapen, en met Peer Mascini als diepgelovige dominee. Ook een flinke dosis gratuit bloot ontbreekt niet - zoals het in een ouderwetse Hollandse film betaamt. Alle essentiële plotinformatie wordt zonder enige aanleiding verstrekt door de personages; beelden van voor de volle maan langs glijdende wolken moeten voor dreiging zorgen. In de beste traditie van Agatha Christie legt inspecteur Douvetrap alles tot slot nog eens haarfijn uit, als alle personages om onduidelijke redenen zijn samengekomen op de plaats van het misdrijf. Het woeden der gehele wereld wekt de indruk dat de tijd twintig jaar heeft stilgestaan. Het is een lange, looiige film, met alle haken en ogen van een boekverfilming. Het woeden der gehele wereld is een echo uit een voltooid verleden tijd." Naomi Dorré in 'On Stage' van 16 maart 2006: "(...) Scènes worden regelmatig plotseling afgekapt, sommige - sexy - kleding lijkt eerder uit de jaren tachtig dan uit de jaren vijftig te stammen en slachtoffers van koolmonoxidevergiftiging zien blauw in plaats van rood. Verfilmingen zijn zelden het oorspronkelijke boek waardig. Het Woeden der Gehele Wereld onderstreept dit maar weer eens." Erik Spaans in 'HP/de Tijd' van 17 maart 2006: "(...) Opvallend is de archaïsche toon van de dialogen. (...) De scenarist (...) heeft echter bitter weinig vertrouwen in het deductieve vermogen van de toeschouwer en legt zijn personages voortdurend hoorspelteksten in de mond. (...) De onnozele dialogen vallen de jonge hoofdrolspeler niet aan te rekenen. Heijmans kan troost putten uit het feit dat ook doorgewinterde acteurs als Cees Geel, Frank Lammers, Miryanna van Rheeden en Hugo Haenen er evenmin in slagen hun teksten geloofwaardig uit te spreken. (...) Eigenlijk is het enige personage dat naturel overkomt Bennie, een jongen met het syndroom van Down. (...) Het woeden wordt aangeprezen met de slogan 'Een moordmysterie van on-Nederlandse allure.' In aanmerking genomen dat de meeste Nederlandse films de laatste jaren een heel behoorlijk niveau halen, klopt die constatering eigenlijk wel."Jos van der Burg in 'Het Parool' van 15 maart 2006: "(...) bij successen trekt Houwer alle credits naar zich toe, maar bij flops ligt het aan de regisseur. De mislukking De Zeemeerman, die Houwer toch echt produceerde, staat zelfs niet meer op zijn cv. Wie verantwoordelijk is voor HET WOEDEN DER GEHELE WERELD zullen we dus pas weten als de bezoekcijfers van de film bekend zijn.

Prijzen

Filmjournalisten riepen in een onderzoek van Nieuwe Revu in september 2007 de film uit tot De Slechtste Nederlandse film van de eeuw.

Filmuziek

Bas van Otterloo

Camera

Remko Schnorr

Montage

Ton Ruys

Kostuums

Mariëlle Vos

Bioszalen

40 bij première

Kleur

K/ZW

Art director

Vladimir Heiser

Boxoffice

Oorspronkelijk zou de film in 75 kopieën worden uitgebracht met een tv-campagne en flinke advertenties in de pers. Maar distributeur UIP had na het zien van de film al weinig verwachtingen en de recensies waren vernietigend. De film trok in de eerste vijf dagen niet meer dan 2.000 bezoekers. Dat wil zeggen dat per dag per bioscoop zo'n acht à negen bezoekers naar de film gingen kijken. Het aantal bioscoopzalen waarin de film draaide werd in de week daarna van 40 naar 12 teruggebracht.