Zus & zo (2002)

Verhaal

Michelle van 38, Wanda van 36 en Sonja van 34 zijn drie zussen. Wanneer Nino besluit met zijn stralende vriendin Bo te trouwen, krijgen zijn drie oudere zussen collectief een paniekaanval. Ten eerste weten ze niet beter of hun in Amstelveen geboren broer is homo. Maar wat nog erger is: als hij voor zijn 33ste trouwt, erft hij het geliefde familiehotel; Hotel Paraíso in Portugal. De oudste zus, Michelle, runt een familie die uitgebreid is met pleegkinderen en vluchtelingen. Naast de zorgen om haar ?familie? heeft Michelle ook nog een stichting voor oorlogswezen. Door al haar geregel vergeet ze de mensen om haar heen. Hotel Paraíso is voor Michelle de ideale plek om weer helemaal tot rust te komen. De middelste zus, Wanda, doet flink haar best om door te breken als kunstenares. In Nederland wil dat niet zo vlotten. Hotel Paraíso daarentegen is voor haar de perfecte plek om een galerie te beginnen met een aantal andere kunstenaars. De jongste zus, Sonja, schrijft artikelen maar heeft gebrek aan inspiratie. Ze hoopt in Hotel Paraíso die inspiratie wel op te doen. Het hotel is voor haar ook de ideale plek om de relatie met haar overspelige man een oppepper te geven. De zussen beraden plannen om het huwelijk te saboteren. Maar dan worden ze uitgenodigd door Coevordense Bo om haar te helpen met de bruiloft...

Cast

Monique Hendrickx (Sonja), Anneke Blok (Wanda), Sylvia Poorta (Michelle), Jacob Derwig (Nino), Halina Reijn (Bo), Theu Boermans (Hugo, man van Sonja), Jaap Spijkers (Jan, man van Michelle), Annet Nieuwenhuyzen (moeder), Pieter Embrechts (Felix Delicious), Antje Boermans (Lizzy), Jorge Da Collo (Mauricio), Mike Reus (Brock), Marisa van Eyle (Dorien), Tijn Docter (Peer), Harpert Michielsen (Mas), Bert Geurkink (Ton), Lineke Rijxman (Esther, psychiater), Annet Malherbe (Annet), Josine van Dalsum, Jappe Claes (Bo's ouders), Maria de Fatima Ramos (Luisa), Hein Verkoijen (Elias), Gunilla Verbeke (Nelly), Marie-Louise Stheins, Harry van Rijthoven (specialisten), Johan Ooms (galeriehouder), Rosanna Leung Lo Hing (crèchejuf), Freek Brom (Dieter), Jeroen van Koningsbrugge (politieagent), Bernard Sens (Fransman in Portugal), Sonia Chavez (jong eSonja), Lore Dijkman (jonge Wanda), Valentine Harmsen (jonge Michelle), Sean Siegfried (jonge Nino), Sam de Leeuw (jonge Felix), Marina Blok (moeder, 1980), Mac Derwig (vader 1980)

Ontstaan

Budget: 4,6 miljoen gulden. Ondanks het grote budget, had regisseur Van der Oest liever 8,5 miljoen gulden gehad: "Dat was ideaal voor deze film. We hebben nu toch weer moeten schrappen in het aantal draaidagen. Als je iets goed wilt vertellen, gaat het om de details. En daar zijn veel shots voor nodig." Opnamen o.a. op het KNSM-eiland in Amsterdam, Portugal. Toen de film af was, zijn verschillende testscreenings georganiseerd. Het einde is daarop minder uitleggerig gemaakt. Het filmverhaal loopt onder én na de aftiteling nog door. Het kind van Sonja en Hugo in ZUS & ZO is Antje, de dochter van Paula van der Oest en acteur Theu Boermans. Eerste vertoning op het Toronto International Film Festival op 14 september 2001. Dat de film niet vertoond werd op het Nederlands Film Festival 2001 was volgens productiehuis De Luwte het gevolg van de onzekerheid omtrent de releasdatum. Oorspronkelijk zou de film uitkomen in september 2001, maar omdat in die periode al veel Nederlandse producties in première gaan, werd daarvan afgezien.De Oscar-nominatie zorgde op donderdag 20 februari 2003 voor een re-release in 12 bioscoopzalen. Uit het 'Algemeen Dagblad' van 12 februari 2003: "De Oscar-nominatie van Zus en Zo in de categorie beste niet-Engelstalige film is de zesde in de Nederlandse geschiedenis. Nooit eerder was de concurrentie zo groot, nooit eerder stuurden zoveel landen een film in voor de prestigieuze prijs. Toch kreeg de speelfilm Zus en Zo, die in Nederland beneden verwachting scoorde, gisteren een van de vijf prestigieuze nominaties - ten koste van 49 internationale inzendingen. Voorlopig heeft Van der Oest alles bereikt wat ze in haar leven wilde bereiken. ,,De Oscar-uitreiking is alles tegelijk'', zegt ze. ,,Het is een enorm circus, het is dé filmprijs van de wereld. Je zit tussen de mensen die je altijd hebt bewonderd, tussen acteurs en regisseurs van grote films, als Chicago, The Hours, Gangs of New York, ga maar door.'' De tragi-komedie over drie zussen die het huwelijk van hun homoseksuele broer proberen te saboteren om te voorkomen dat de familie-erfenis in zijn handen valt, kreeg in Nederland veelal goede recensies maar trok minder bezoekers dan verwacht. ,,Ik had een paar pechdingen'', zegt Van der Oest. ,,Twee dagen voordat de film uitkwam, werd Pim Fortuyn vermoord. In die periode ging bijna niemand naar de bioscoop. En de film kreeg erg weinig gelegenheid om een beetje bekend te raken onder het publiek. Hij werd heel snel weer uit bioscopen gehaald, om plaats te maken voor grote Amerikaanse titels.''(?) De kans op een Oscar voor Zus en Zo is moeilijk in te schatten, vindt Van der Oest - die vanzelfsprekend bij de uitreikingen op 23 maart aanwezig zal zijn. ,,Ik hoor van iedereen dat het genomineerde Nowhere in Africa uit Duitsland dé film is om een Oscar te winnen. Maar ik heb 'm niet gezien, dus ik kan er weinig over zeggen. Maar ik ben al ontzettend blij met deze nominatie. Ik had er vooraf niet echt op gerekend, want het ligt toch een beetje in de Nederlandse volksaard om te zeggen: maak jezelf niets wijs, maak jezelf niet gek.'' De film draaide in de VS onder de naam ZUS & ZO; opvallend, want nog nooit had een Nederlandse film geen Engelse titel in het buitenland. Voor de film was op het filmfestival van Toronto wel een wedstrijd uitgeschreven om een Engelse titel te verzinnen. Er kwamen 400 reacties, maar geen enkele dekte de lading. Voor de promotie van de film werd, net als bij KARAKTER en ANTONIA, het kleine Amerikaanse publiciteitsbureau Fredell Pogodin ingeschakeld. Naast drie vertoningen voor stemgerechtigden hebben ze een een cocktailparty in Los Angeles georganiseerd.

Facts

Het verhaal van Zus & Zo is gebaseerd op een bestaand hotel vlakbij Lissabon. Regisseur Paula van der Oest en producent Jacqueline de Goeij ontmoetten, bij toeval, allebei hun partner op die plek. De scènes in hotel Paraíso zijn niet gedraaid in het oorspronkelijke hotel, maar de echte hoteleigenaar speelt wel zichzelf. Twee premières: 9 mei 2002 (26 bioscoopzalen) en 20 februari 2003 (12 bioscoopzalen).

Pers

Jos van der Burg in 'Het Parool' van 7 mei 2002: "(...) Het ligt niet aan dit uitstekende ensemble, waarvan ook Jaap Spijkers deel uitmaakt, dat Zus & zo meer irritatie oproept dan lachsalvo's. Ondanks de hulp van scriptdokter Claire Downs loopt het aardige uitgangspunt van de film (hoe voorkomen de zussen het huwelijk?) snel vast in geforceerde en ongeloofwaardige wendingen. De scenarioschrijfster kon bovendien maar niet kiezen tussen een aanstekelijke feelgood-movie en een satire. Voor een satire is de film te melig, voor 'een goedgevoelfilm' bevat hij de verkeerde personages. De drie zussen roepen geen enkele positieve emotie op, omdat ze worden geportretteerd als akelige, bekrompen geesten, die zich wentelen in hun slachtofferrol. Omdat ook Nino en Bo door hun kille berekendheid geen sympathie verdienen, verlaten we de bioscoop niet met 'een warm gevoel', zoals Van der Oest beoogde, maar met de gedachte dat we uit een drabbige modderpoel zijn gekropen. Zussen als in Zus & zo wens je je ergste vijanden niet toe. (...)" Bianca Stigter in 'NRC Handelsblad' d.d. 8 mei 2002: "Van der Oest, die eerder De nieuwe moeder en De trip van Teetje maakte, laat het ontvouwen van de volle plot mooi gelijk opgaan met het ontwikkelen van de personages. De bezigheden van de drie zussen - een kunstenaar, een journalist en de vrouw van een huisarts die zich in vrijwilligerswerk heeft gestort - leveren vaak scènes op die als goede moppen zo af zijn. De lach komt niet alleen voort uit de dialogen en de timing van de acteurs, maar ook uit schaamte. (...) Theu Boermans speelt als man van de jongste zuster een van de leukste rollen. (...) De drie zussen worden door Sylvia Poorta, Anneke Blok en Monic Hendrickx ook riant gespeeld, maar het is moeilijk om de personages die zij gestalte geven leuk te vinden. Van der Oest is voor haar hoofdpersonen geen barmhartig regisseur en scenarioschrijver. Ze laat ze zaniken en zeuren zonder daar compensatie voor te bieden. Van der Oest filmt de zussen alsof ze het verdienen ongelukkig te zijn. In dat opzicht verschilt zij van een regisseur als Woody Allen, met wiens Hannah and her Sisters Zus en Zo al vergeleken is. Er is meer afstand bij Allen, meer mildheid. Zus en Zo lijkt meer op een volwassen versie van Îles flottantes van Nanouk Leopold, waarin eenzelfde oog voor het absurde van het alledaagse leven van drie vrouwen een lach oplevert die wanhoop verbloemt. De ontknoping van Zus en Zo vindt plaats in het Portugese hotel, waarvoor Van der Oest op locatie een sprookjesdecor vond. Het is daar dat Zus en Zo als door een wonder toch een feelgoodmovie wordt. Om dit wonder plaats te laten vinden, moet Van der Oest een aantal bijfiguren plotseling tot hoofdpersonen promoveren. Je zou kunnen zeggen dat Zus en Zo niet helemaal klopt, dat de film te drastisch van toon en genre verandert. Maar zoals het is, is het wel ontroerend. (...)"

Prijzen

Tijdens het Nederlands Film Festival 2002 genomineerd voor Gouden Kalf voor de Beste Actrice - Sylvia Poorta en Gouden Kalf voor het Beste Scenario - Paula van der Oest. Jacob Derwig won een Gouden Kalf voor de Beste Acteur voor zijn rol in ZUS & ZO ("Het vereist een groot en zelfverzekerd acteur om het ingewikkelde personage van de tegendraadse broer Nino neer te zetten. Met zijn verfijnde spel lukt het Jacob Derwig de kijker te ontroeren."). Nederlandse inzending voor de Best Foreign Language Film Award van de Academy of Motion Pictures, Arts and Sciences 2002. Genomineerd voor een Academy Award in de categorie Best Foreign Film in februari 2003. Op 1 oktober won de film ? 75.000,- voor de op één na meest succesvolle film, gemeten naar bioscoopbezoek en ? 75.000,- voor artistiek succes (voor zijn Oscarnominatie). De bedragen zijn bestemd voor de ontwikkeling van nieuwe filmplannen.

Casting

Job Gosschalk

Filmuziek

Fons Merkies

Liedjes

'When a man loves a woman' / Pieter Embrechts

Camera

Bert Pot

Montage

Sander Vos

Distributeur

RCV Film Distribution

Bioszalen

26 bij première

Bezoekers

41.909

Kleur

Kleur

Art director

Harry Ammerlaan

Boxoffice

Top 20 hitnoteringen: 12, 11, 12, 13, 19.