Familie (2001)

Verhaal

Film over het wel en wee van een familie waarvan moeder Els (begin 60) sinds twee jaar weet dat ze kanker heeft. Er resten haar nog enkele maanden. Om nog een keer 'leuk' samen te zijn organiseert vader Jan een laatste familiereünie in Oostenrijk. Met tegenzin begeven hun kinderen; de maatschappelijk geslaagde zoon Nico met zijn kwebbelige vrouw Sandra en de zweverige dochter Bibi met haar als schrijver mislukte echtgenoot Von, zich richtig een chalet in het besneeuwde Tirol. Terwijl de spanningen tussen Sandra en Nico in de auto al oplopen, slaat dit sfeertje in het chalet al snel over op de rest van de familie, waarbij alle demonen uit het verleden uit de kast worden getrokken. In een dronken bui zorgt Nico ervoor dat de situatie escaleert. Terwijl iedereen met elkaar in de clinch ligt, zorgt moeder Els voor een verassing.

Cast

Petra Laseur (moeder Els, begin 60), Bram van der Vlugt (vader Jan, begin 60), Marisa van Eyle (dochter Bibi, 40), Bart Klever (haar man Von, 40), Mark Rietman (zoon Nico, 38), Anneke Blok (zijn vrouw Sandra, 39)

Ontstaan

Scenario: Maria Goos, naar het gelijknamige toneelstuk van 'Het Toneel Speelt'. Telescoopfilm (televisiefilm die eerst in de bioscoop en dan pas op tv komt). FAMILIE werd op zaterdag 13 april 2002 door de NPS uitgezonden.Willem van de Sande Bakhuyzen (1957) doorliep de Toneelacademie in Maastricht. Hij vertaalt en regisseert toneelstukken en is regisseur van televisiedrama's als Pleidooi (Nipkov-schijf en Gouden Kalf) en Oud Geld (Nipkov-schijf en Gouden Kalf). Doordat de draaitijd vrij kort was, heeft Van de Sande Bakhuyzen voor een eenvoudige en losse stijl gekozen, zonder chique shots. De draaiperiode verliep voorbeeldig. Opnamen in Kitzbühel in Oostenrijk en in Ziekenhuis Hilversum. Vier van de zes acteurs die in het toneelstuk speelden zitten in de cast van de film. Peter Blok en Betty Schuurman moesten wegens andere werkverplichtingen vervangen worden door Mark Rietman en Anneke Blok. Het verschil tussen beide Nico's: In de vertolking van Peter Blok had Nico nog een jongensachtige uitstraling; hij was inderdaad in sommige opzichten een uit zijn krachten gegroeide puber. Mark Rietman speelt Nico een stuk gekwelder. Peter Blok in 'Het Parool' van woensdag 12 december 2001: ''Toen ik Nico terugzag in de film zoals Mark hem speelde, was hij één brok verdriet. Mijn Nico was rustelozer, maar kende nog een soort onschuld. Mark beseft welk leed hij draagt, waardoor zijn karakter veel zorgelijker wordt.'' Mark Rietman: ''Ik had het stuk gezien voordat ik wist dat ik in de film zou spelen. Ik had de manier waarop Peter Nico speelde, wel in mijn achterhoofd, maar heb de rol op mijn eigen manier ingevuld.'' ''Voor mij is Nico iemand die lijdt aan de manier waarop anderen, en vooral zijn moeder, naar hem kijken. Zijn moeder vindt dat hij in de duffe pap isgevallen. Nico draagt dat inzicht als een last op zijn schouders.'' Peter Blok: ''Als Nico dronken is, zegt hij tegen zijn zwager: 'Lijkt me geweldig, kunst maken met een slok op.' Dat was voor mij een sleutelzin. Die uitspraak verraadt zijn verlangen om iemand anders te zijn dan de accountant die hij is: een man met een liederlijk leven, voor wie mensen respect hebben. Dat is zo'n triest besef: dat hij hunkert naar waardering, maar die nooit krijgt.'' Voor de film werd een nieuw script geschreven. Opgenomen met een budget van 1,8 miljoen gulden en 19 draaidagen. Er is slechts in twee shots met een statief gedraaid, de rest van de tijd is er losjes vanaf de schouder en uit de hand gedraaid. Er is ook nauwelijks licht gebruikt. In het begin van de opnamen sneeuwde het nog wel, maar daarna ging het hard dooien. Dat leverde met name voor het geluid problemen op. Petra Laseur, is de dochter van Mary Dresselhuys en Merel Laseur is haar zus.

Facts

Maria Goos over FAMILIE in 'Vrij Nederland' van 1 december 2001: "Het schrijven van dit stuk is ook een afrekening met Oud Geld. In die familie zei nou nooit eens iemand waar het op stond. In deze FAMILIE laten we iedereen tot het uiterste zeggen wat hij of zij van iets vindt. Het hele pakket aan narigheid wordt eruit gedonderd. Om te kijken hoe ver ik kon gaan met het uitspreken van dingen. Na iets ergs niet stoppen, maar nog iets ergers eroverheen. Ik stond er zelf versteld van. En toch is het vaak om te lachen. Niet vanwege de grappigheid, amaar omdat de familie-ellende, bizar genoeg, toch erg herkenbaar is."

Pers

Mark Moorman in 'Het Parool' van 12 december 2001: "(...)Het acteren is buitengewoon, waarbij Anneke Blok en Mark Rietman, die de toneelrollen van Betty Schuurman en Peter Blok overnamen, naadloos in het sterke ensemble worden opgenomen. Het op de planken gesuggereerde decor van de Oostenrijkse Alpen werkt in de film zeer goed, en niet als een sfeervol kerstplaatje. Het lijkt alsof de sneeuw alles smoort. We zien de personages voortdurend door de sneeuw ploeteren en hun dwaalsporen door het landschap trekken. Het geluid van bomen die kraken onder het gewicht van de sneeuw, lijkt een naderend onheil aan te kondigen. (...) Qua cameravoering en soberheid lijkt regisseur Willem van de Sande Bakhuyzen (die ook de toneelregie deed) zich aan de zijde van de Dogma-filmers op te stellen - met als nadrukkelijke uitzondering het subtiele gebruik van de muziek van Fons Merkies. Maar de familiebijeenkomst als valse façade is een klassiek gegeven dat we ook terugvinden in verwant werk als Happiness en American Beauty.(...)" Bianca Stigter in 'NRC Handelsblad' van 12 december 2001: "(...) Je kunt aan Familie zien dat het een verfilmd toneelstuk is, ook al zijn de decors vervangen door locaties. Familie speelt zich voor het grootste deel af in en om een chalet in Oostenrijk. Misschien kun je dit ook alleen maar zien als je het weet. (...) Familie werkt waarschijnlijk in alle drie verschijningsvormen, als toneelstuk, op de televisie en in de bioscoop, even goed. Dat is de verdienste van het goede en eenvoudige scenario van Goos. Familie is een well made play, dat inventief is maar wel keurig blijft. (...) Goos varieert verrassender op het thema dan bijvoorbeeld Thomas Vinterberg in de populaire Deense film Festen, waar Familie in deze krant al mee is vergeleken. In Familie gaat het niet over incest, maar bijvoorbeeld over een slechte moeder die haar kind een slecht kind vindt. Goos durft ook banaler te zijn dan Vinterberg. Een verhouding met een secretaresse, een nog ouder ingrediënt in dit genre dan incest, maakt in Familie een wrange comeback. Van de Sande Bakhuyzen heeft van Familie niet overdreven een film gemaakt. Verhaal en spel bleven voorop staan; de regisseur ondersteunt ze subtiel met nieuwe middelen. Van de Sande Bakhuyzen blijft met de camera dichtbij de personages. (...) De makers laten goed blijken dat gezinnen voor buitenstaanders niet gemakkelijk te doorgronden zijn. De moeder blijkt bijvoorbeeld pas een kreng door wat haar man en kinderen over haar zeggen. Tot ver in de film leek ze een aardige vrouw." Marco Weijers in 'de Telegraaf' van 13 december 2001: "(...) Goos ontleedt de relaties tot op het bot, zonder ook maar ergens uitleggerig te worden. Haar scherpe dialogen spreken voor zichzelf: ze zijn pijnlijk en poëtisch tegelijk en komisch in al hun wrangheid. Herkenbaar familiegedoe vergroot zij zo uit tot schier ondraaglijke proporties. In de sobere regie van Willem van de Sande Bakhuyzen (die ook het toneelstuk regisseerde) krijgen de acteurs daarbij de kans alles uit hun rollen te halen. (...) Deze geslaagde film, die heel behendig het nauwe kronkelpad tussen tragedie en komedie bewandelt, laat ook de kijkers effectief balanceren tussen medeleven en meer afstandelijke geamuseerdheid." Erik Spaans in 'HP/de Tijd' van 14 december 2001: "(...)Zo nu en dan zijn de acteurs nauwelijks verstaanbaar en zouden ondertitels geen kwaad kunnen. Verder is en blijft FAMILIE een echte TV-film. (...) FAMILIE is een krachtige film die schuurt, prikt en schrijnt. In weerwil van de titel is het precies het tegenovergestelde van wat een 'familiefilm' wordt genoemd. Van harte aanbevolen voor ná de feestdagen." Ab Zagt in 'Algemeen Dagblad' van 13 december 2001: "(...)Op het toneel mag dit familiedrama door het sterke acteren wellicht indruk hebben gemaakt, als film (...) is Familie te mager. Het uitspelen van de drie huwelijken, die allemaal mislukt zijn, boeit niet de volle speelduur en met de geforceerde tegenstellingen tussen de kinderen (...) wordt ook erg voorspelbaar omgesprongen. Bovendien zijn niet alle acteurs even zelfverzekerd voor de camera. Een aantal van de door alcohol benevelde scènes overtuigt niet. Eigenlijk is Bram van der Vlugt nog het beste op dreef als de vader (...) " Annelotte Verhaagen in 'Skrien' van december 2001: "Vanaf de eerste beelden is het verhaal onmiskenbaar film. Als kijker word je meegevoerd door messcherpe en soms akelig herkenbare dialogen, maar ook door de cameravoering."

Prijzen

Prijs van de Nederlandse Filmkritiek 2001. De jury van de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek, bestaande uit leden van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten, nomineerden ook Îles flottantes van Nanouk Leopold en Met grote blijdschap van Lodewijk Crijns. De jury bestaat uit: Hans Beerekamp (NRC Handelsblad), Jan Pieter Ekker (Skrien, de Volkskrant), Fritz de Jong (Nieuwsblad v/h Noorden, GPD, de Filmkrant), Ronald Ockhuysen (de Volkskrant) en Petra van der Ree (Nieuwsblad v/h Noorden, de Filmkrant). Het juryrapport van de jury van de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek De winnaar is een film die bij de jury associaties opriep met Festen van Thomas Vinterberg, Happiness van Tod Solondz en Winterschläfer van Tom Tykwer. De jury is gefrappeerd door de combinatie van meedogenloze dialogen en compassie met de personages. Het was een toneelstuk, het is een echte film geworden, die terecht in de bioscopen te zien zal zijn. De winnaar van de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek is Familie van Willem van de Sande Bakhuyzen. Op 29 april 2002 bij de uitreiking van de Awards in San Francisco kreeg FAMILIE in de categorie 'made for tv movie' een gedeelde tweede plaats met de Telefilm Roos en Rana (KRO).

Filmuziek

Fons Merkies

Camera

Remco Bakker

Montage

Wouter Janssen

Kostuums

Patricia Lim, Dorien de Jonge

Geluid

Peter Warnier, Kees de Groot

Bioszalen

7 bij première

Bezoekers

6.047 bezoekers in 2001 plus 43.049 in 2002

Kleur

Kleur

Meer info

Het scenario verscheen als nummer 39 in de reeks Het Nederlands Scenario.

Co-productie

Marina Blok

Art director

Harry Ammerlaan

Boxoffice

15, 16, 19, 15, 13 [of 14], 16, 14, 16, 16, 18, 19