Discovery of heaven, The (2001)

Verhaal

Toen God aan Mozes de Tien Geboden dicteerde gaf Hij de mensheid het recht om onder zijn wetten te leven. Nu hij duizenden jaren later de verschrikkingen ziet waar de mens zich ondanks Zijn regels mee bezighoudt -van het vervaardigen van de atoombom tot het klonen van mensen- besluit Hij zijn handen van de mensheid af te trekken. Het enige dat God nog met de mens bindt is het manifest de Tien Geboden. Hij wil deze dan ook laten transporteren van de aarde terug naar de hemel. Een mens dat nog geboren moet worden zal deze taak volbrengen en God laat twee engelen speuren naar de twee mensen op aarde uit wiens combinatie van DNA deze laatste Messias kan ontstaan. Vier hoofdpersonages: Max Delius (Natuurkundige, zoon van een oorlogsmisdadiger en een jodin. Klein, groene ogen en een zwarte haardos. Een zeer verzorgd uiterlijk. Geobsedeerd door vrouwen, neemt elke nacht een ander mee naar huis.), Onno Quist (Alfa-wetenschapper. Zoon van een oud minister-president. De beste vriend van Max. Niet geïnteresseerd in lichamelijke driften, noch in zaken van materiële aard. Ziet er smoezelig uit.), Ada Brons (Een begenadigd violiste uit een burgerlijk Leids gezinnetje. Moeder van een kind van een van hen. Niet echt wereldwijs. 'De Neo-maagd Maria'.) en Quinten ('De uitverkorene'. Een stille, zeer intelligente jongen met een bovenmatige belangstelling voor gebouwen.). Het plan van de engelen begint bij de ontmoeting op aarde van twee zeer bijzondere mannen: astroloog Max Delius en Onno Quist. De mannen zijn meteen boezemvrienden en laten alleen de celliste Ada toe in hun hechte vriendschap. Ada, Max en Onno maken een reis naar Cuba waar Ada zwanger raakt van Quinten, wiens vader zowel Max als Onno kan zijn. Als Quinten oud genoeg is, moet hij de tien geboden opzoeken en terugbrengen naar de hemel. Zal hij in staat zijn om de opdracht van de Engelen uit te voeren? Het verhaal speelt zich af van 1967 tot 1985.

Cast

Stephen Fry (Onno), Greg Wise (Max), Flora Montgomery (Ada), Diana Quick (Sophia), Neil Newbon (Quinten), Emma Fielding (Helga), Jeroen Krabbé (Gabriel), Maureen Lipman (Figure 1), Viv Weatherall (Engel), Gillian Barge (Onno's moeder), Nettie Blanken (Coba), Victoria Carling (Margareth Quist), Loïs de Jong (Kleindochter Quist), John Franklyn Robbins (Onno's Father), Geraldine Alexander (Trees Quist), Nicholas Palliser (Diederik Quist), Sean Harris (Bart Bork), Molly Hallam (Roodharige demonstrant), Alex Lowe (Politie agent), Rodney Baddell (Politie agent), Rob van de Meeberg (Oswald Brons), Heather Weeks (Studente), Kumari Simmons (Meisje in auditorium), Valeriano Ramirez Monteco (Cubaan 1), Jesus Hernandez Diaz (Cubaan 2), Krijn ter Braak (Man in auditorium), Michael Cronin (Oorlogs archivaris), Paloma Calle (Soldate Cuba), Edwin de Vries (Soldaat Cuba), Vanesa Lozano (Soldate Cuba), Inday Ba (Maria), Javier Lago (Revolutionaire spreker), Ramon Camin (Ober Cuba), Neville Phillips (Ambtenaar), Truus te Selle (Verpleegster), David Allister (Neuroloog), Petra Laseur (Verpleegster), Dimitris Phillippou (Quinten 4 jaar oud), Timothy Bateson (Mr. Keller), Sheila Shand Gibbs (Mrs. Keller), Marjolein Sligte (Selma Kern), Clive Merrison (Theo Kern), Monique van de Ven (Verpleegster), Lawrence Ray (Journalist/ verslaggever), Philip Bowen (Politicus), Terence Harvey (Party Chief), Daniel Boissevain (Junk), Sarah Winman (Ankie), Simon Greiff (Floris), Achille Brugnini (Oudere man), Leon Lissek (Hotel eigenaar), Carmen Carro (Meisje in hotel), Harry Landis (Ibrahim), Manex Recarte (Israëlische Soldaat), Ellen Vogel (Max? Moeder)

Ontstaan

Scenario: Edwin de Vries, naar het gelijknamige boek van Harry Mulish uit 1992. Edwin de Vries hoefde niets te verzinnen voor de film; alle energie ging zitten in het schiften. Hele subplotten en personages moesten weggesneden worden om de 900 bladzijden terug te brengen tot 134 minuten film. De tussenstukken waarin de engelen hun verhaal vertelden verdwenen. Verder zijn de passages eruit gehaald die in het boek bijna op zichzelf staan, zoals de hoofdstukken over Quintens opvoeding op kasteel Groot Rechteren. Ook de politieke sleutelroman waarin Mulisch de hele Nederlandse politiek van de jaren zeventig ophangt aan Onno's carrière als Amsterdamse wethouder en later lid van de Tweede Kamer is bijna volledig gesneuveld. De Amerikaan Robert Kamen wilde veel veranderen, maar Edwins herziene versie viel bij Jeroen niet in de smaak. Slechts twee aanbevelingen werden opgevolgd: Onno werd duidelijker de hoofdpersoon en Ada kreeg een actievere rol (als geestverschijning). Het Nederlands Filmfonds gaf - na een aanvankelijke afwijzing - één miljoen gulden subsidie. De NPS en de NCRV kregen ruzie over wie de partner van de producent Ate de Jong was. De NPS waande zich zodanig, totdat bleek dat hij in zee ging met de meer biedende NCRV. De kosten van de productie bedragen in totaal 30 miljoen gulden. Voor de kameraden Max en Onno stonden de jonge Harry Mulisch en schaakgrootmeester Jan Hein Donner model. Harry Mulisch leek de Britse acteur Stephen Fry wel iemand voor de rol van Onno. De gedachten van Ate de Jong gingen uit naar een ster van een iets ander kaliber 'het zal lastig zijn Mel Gibson te krijgen'. Stephen Fry over de film in 'Skrien' van oktober 2001: "Ik kan me voorstellen dat mensen de film te zwaar aangezet vinden. Ik heb geprobeerd om Onno ironie mee te geven, wat niet zo moeilijk was omdat het besloten zit in mijn karakter. Wat een van de redenen was dat ik me zo aangetrokken voelde tot zijn persoon. Je zou inderdaad kunnen zeggen dat Jeroen Krabbé een man is van het grote gebaar en ik de neiging heb meer subtiel te werk te gaan. Daar hadden we op de set ook discussies over. Maar hij stond altijd open voor suggesties." In de zomer van 2000 begonnen de opnamen. Vlak voor de eerste officiële draaidag reisde een kleine crew naar Jeruzalem om een aantal buitenopnamen rondom De Tempelberg te maken. Daarna werd 7 weken in Nederland opgenomen, met kasteel Heino te Wijhe als start. Vervolgens werd gefilmd in Leiden, Den Haag, Haarlem, Amsterdam (Bloemgracht, Rijksmuseum), Heiloo, Westerbork en Veendam. Daarna werd gefilmd in Italië (Rome), Spanje (wat doorging voor zowel Israël als Cuba), Polen (Auschwitz) en Amerika (Florida dat voor Cubaans strand doorging). Een belangrijke scène speelt zich af op de Tafelberg in Jeruzalem, daar mocht niet gefilmd worden, daarom is die locatie geheel nagebouwd. Aanvullende shots zijn gemaakt in Spanje. Het filmen in Rome ging niet eenvoudig, daar moest een brief van Rick van der Ploeg en smeergeld aan te pas komen. Onverbiddelijk was en bleef het Vaticaan. Op Cuba was de filmpoeg niet welkom, omdat Castro niet wilde dat Cuba als promotor van internationaal terrorisme werd opgevoerd. De vervangende opnamen vonden plaats in Zuid-Spanje. Totaal: 68 draaidagen, 5 studio draaidagen en 15 second unit dagen. In februari 2001 werd de editor vervangen, omdat Ate de Jong niet te spreken was over het resultaat. Nieuwe editor: Nigel Galt. De eerste versie van de film was 160 minuten, die lengte vond de financier te lang. De film werd ingekort tot 135 minuten. De financier wilde hem nog korter, maar dat gebeurde niet. Door de inkorting sneuvelde onder anderen de acteur Gijs Scholten van Aschat op de montagetafel. Hij speelde een brandweercommandant die na de meteorietinslag komt kijken. Het nabootsen van de hemel, gebaseerd op Carceri tekeningen van Giovanni Battista Piranesi (1720-1778), kostte meer tijd dan verwacht. De speciale effecten die in de hemel plaatsvinden en het uitbeelden van de Tien Geboden veroorzaakte moeilijkheden. Vooral de eindmontage veroorzaakte de vertraging. In de gefilmde beelden moesten computeranimaties worden ingebracht. Omdat in de productie een grote maquette de hemel uitbeeldt, was dat lastig te realiseren. Daardoor liep de uitbreng van de film twee weken vertraging op.Op zondag 21 oktober 2001 werd in het programma Close-up 'The making of heaven' uitgezonden (AVRO, Nederland 1 van 18.30-19.30 uur). De film trok in de eerste Amsterdamse week, vanaf 18 oktober 2001, in 4 bioscopen maar liefst 9.415 bezoekers en was daarmee in Amsterdam de best bezochte film van afgelopen week. De Amsterdamse nummer 1 notering leverde 35.435 gulden op en daardoor tevens een nummer 12 landelijk. In de Amsterdamse film top 10 in 'Het Parool' van 27 oktober 2001 stond de film overigens op 2 met 6.217 bezoekers achter Rush hour 2 met 7.106 bezoekers. Op 25 oktober 2001 ging de film landelijk in 41 bioscoopzalen in première. De film passeerde 7 november al de 75.000 bezoekers-grens. Goed voor een Gouden Film en een uitgebreid aantal zalen tot 66. Op 15 november 2001 was het tijd voor een Platina Film (200.000 bezoekers). Totaal aantal bezoekers in 2001: 394.182.

Facts

Ondanks de 543.000 bezoekers moesten de investeerders in participaties van 25.000 gulden (11.345 euro) genoegen nemen met een karig rendement van 3,02%. Dat kwam doordat zowel ENIGMA als FOGBOUND in dezelfde cv zaten en die films werden geen succes.

Pers

Hans Beerekamp in 'NRC Handelsblad' van 17 oktober 2001: "Jeroen Krabbé beheerst zowel Amerikaanse als Europese aanpak. Roman Mulisch voorbeeldig verfilmd. (...) Producent Ate de Jong bracht het project aan de man met de slogan `Jules et Jim gekruist met Raiders of the Lost Ark', en inderdaad roept de film zowel associaties op met Truffaut als met Spielberg. In zijn tweede speelfilm, een grote sprong voorwaarts in vergelijking met Left Luggage (1998), demonstreert acteur-schilder Krabbé wat hij waard is als regisseur. Hij beheerst zowel de klassieke Amerikaanse mise-en-scène (let maar eens op de meesterlijke manier waarop in beeld gebracht wordt dat Max Delius een cruciaal telefoontje van Quinten Quist misloopt) als een meer Europese benadering, met gevoel voor sfeer, visuele stijl (de hemel gemodelleerd naar Piranesi) en het vrijheid bieden aan acteurs. De vorstelijke rol van Stephen Fry als Onno Quist is een van de beste acteerprestaties die ooit in een Nederlandse film te zien was, maar ook alle andere acteurs zijn voortreffelijk tot goed. Valt er dan helemaal niets aan te merken op de voorbeeldige ambachtelijkheid van The Discovery of Heaven, vergelijkbaar met zo'n andere onberispelijke verfilming van een klassieke roman over liefde, politiek en metafysica als The Unbearable Lightness of Being (Phil Kaufman, 1988, naar Milan Kundera)? Twee kanttekeningen zijn er te maken, meer persoonlijke opmerkingen dan bezwaren. (...) Ik zag een optimale illustratie van een meesterlijke roman en vroeg me heimelijk af wat de noodzaak was om die tot stand te brengen. De andere kanttekening betreft een niet vervuld verlangen. Engels is de taal van de film (...) Maar ik zat stiekem steeds te denken hoe graag ik Max, Onno en Ada Nederlands had willen zien praten en welke acteurs dat hadden kunnen doen. Nu spreekt zelfs de dubbelganger van Joop den Uyl Brits-Engels. Ik had voor Nederlandse acteurs zelfs Stephen Fry als Onno Quist alias Hein Donner willen opgeven, en dat is een hoge prijs." Mark Moorman in 'Het Parool' van 17 oktober 2001: (...) Scenarist Edwin de Vries is erin geslaagd een bekwame samenvatting van de negenhonderd pagina's tellende roman te maken, maar toch voelt het soms aan als een Readers digest-variant van het boek, waarbij we in vogelvlucht langs de gebeurtenissen scheren. (...) Het probleem van het boek - het eerste deel een zeer vlot leesbare filosofische schelmenroman, het tweede een nogal dolgedraaide en minder leesbare queeste naar de Tien Geboden - is in de film een ernstiger probleem, omdat de nadruk komt te liggen bij de weinig opzienbarende Neil Newbon (...) Mulisch legt hier de redding van hemel en aarde op de schouders van een wonderkind en daar valt eigenlijk niet tegenaan te acteren. Ergens halverwege de film voel je dat je de band met de personages aan het kwijt raken bent en de wonderen die volgen, zetten voor de verwende toeschouwer niet echt de hemelpoort open." René Glas in 'Xi' van oktober 2001: "(...) Henny Vrienten's vrij briljante soundtrack in combinatie met een bijzonder dynamische camera en montage slepen je voortdurend van scène naar scène. (...) Er lijkt echter nooit rust te zijn. Gelukkig brengt het acteerwerk van de formidabele cast relativering en kalmte in Krabbé's zware gebaren. (...) het is vooral de stroom van beelden die over je heen wordt gestort door Krabbé die alle losse eindjes laat samenkomen tot een coherente film. (...)" Ronald Ockhuysen in 'de Volkskrant' van 18 oktober 2001: "(...) De film is degelijk, onderhoudend en gedwee. Er wordt fantastisch in gespeeld. (...) Krabbé heeft niet het mysterieuze slot durven maken dat past bij een film die eindigt met een geheime opdracht, uitgevoerd door een afgezant van God himself. Er is geen ruim baan gegeven aan irrationaliteit en obscuriteiten - wat makkelijk kon, omdat dan allang duidelijk is dat de engelen het leven manipuleren zoals het hen uitkomt. (...) Het eindresultaat is een film in scherven. Er zijn scherpe dialogen, er wordt goed gespeeld en de thema's blijven interessant. Maar tot nadenken stemt THE DISCOVERY OF HEAVEN niet - daarvoor zijn te veel knievallen gemaakt. Voor de schrijver, voor het publiek en voor de historische plekken die het decor vormen. (...)" Erik Spaans in 'HP/de Tijd' van 26 oktober 2001: "(...) Er ligt voortdurend een uitdrukking van verveelde hooghartigheid op het gezicht van Newbon. Het is lang geleden dat een acteur erin slaagde binnen een minuut zó'n sterke afkeer bij me op te roepen. (...) Daarmee is nu ook weer niet gezegd dat THE DISCOVERY OF HEAVEN mislukt zou zijn. Het is een bij vlagen imposante film die gaandeweg onder z'n eigen gewicht dreigt te bezwijken. Wél mooi, niet evenwichtig. Wél groots, niet meeslepen."

Prijzen

Op 15 november 2001 was het tijd voor een Platina Film (200.000 bezoekers). Hart Award 2001 (SBS6) voor beste film. Edwin de Vries kreeg het Gouden Kalf Beste Scenario 2002 voor THE DISCOVERY OF HEAVEN ("Het is de schrijver gelukt een veelomvattend boek om te vormen tot een filmscenario Het is knap dat hij zoveel serieuze ideeën bij zo'n grote hoeveelheid Nederlandse bioscoopbezoekers heeft weten te brengen.").

Filmuziek

Henny Vrienten

Liedjes

'She's not there' / The Zombies

Camera

Theo Bierkens

Montage

Nigel Galt

Grime

Winnie Gallis, Leendert van Nimwegen

Bezoekers

933.527

Kleur

Kleur

Meer info

In 'de Telegraaf' van zaterdag 4 en maandag 6 augustus 2001 is het dagboek van Jeroen Krabbé te lezen.http://www.thediscoveryofheaven.nl

Co-productie

Denise O'Dell, Mark Albela (Spanje), Laura Coffiero (Italië), Mickey Kovler (Israël), Heleen Rouw (Nederland)

Art director

Benedict Schillemans

Boxoffice

12, 2, 1, 1, 1, 2, 3, 4, 6, 9, 9, 9, 7, 9, 10, 12, 11, 15, 16, 19