Als twee druppels water (2003)

Verhaal

Een dorps-sigarenwinkelier met zwak karakter, die zich deswege achtergesteld en scheef in het leven geplaatst voelt, krijgt tijdens de oorlog bezoek van een parachutist, een agent uit Engeland, die allengs meer invloed op hem krijgt, zijn verdrongen ego wekt en hem tot brutale sabotage en verzetshandelingen beweegt. Zijn hele wezen, ook als man in relatie tot vrouwen ondergaat een ommekeer. Zijn vrouw die een relatie heeft met een NSB'er verraadt hem. Hij komt weer vrij en bereikt als verpleegster vermomd het bevrijde zuiden. Daar wordt hij beschuldigd van verraad, aangezien al zijn verzetsdaden voor de illegaliteit rampzalige gevolgen hebben gehad. Hij kan het tegendeel niet bewijzen, daar de mysterieuze agent spoorloos is verdwenen. Bij een vertwijfelde poging tot ontvluchting wordt hij neergeschoten.

Cast

Lex Schoorel (Ducker/Dorbeck), Mia Goossen (Ria, zijn vrouw), Elise Hoomans (zijn moeder), Jos Gevers (oom Frans), Nan Los (Marianne), Ko Arnoldi (dokter), Jules Royaards (Hubach), Hans Polman (Turlings), Ina van der Molen (Elly), Ineke Verwayen (jeugdstormleidster), Marianne van Waveren (namaak jeugdstormleidster), André van den Heuvel (Tonino), Guus Verstraete sr. (Ebernuss), Frans van der Lingen (Eckener), Van Doude (inspecteur Wierdeman), Sacco van der Made (Duitse officier), Siem Vroom (pater), Luc van Gent (2e inspecteur), John van Essen, Piet Römer, Alfred Heineken; Andrea Domburg (stem Nan Los)

Ontstaan

Opgenomen in Haarlem (oa Sint Bavo kathedraal), Amersfoort en Amsterdam (oa Tuschinski bioscoop). Leica wordt veelvoudig genoemd als merknaam. DE reclame staat op het winkelraam. Opvallende Ecro Willem II reclame. De naam Lily Veenman, de echtgenote van regisseur Fons Rademakers, en een telefoonnummer staan op de muur bij het telefoontoestel genoteerd. In de film is ook een portret van schrijver Harry Mulisch te zien. Kosten film: 620.000 gulden. Opbrengst: 400.000 gulden (producent wel uit de kosten). De film kwam aanvankelijk uit in 5 bioscopen, maar in de vierde week kwamen er 10 bioscopen bij. 473.162 bezoekers. In Frankrijk uitgebracht in de nagesynchroniseerde versie onder de titel INCONNU AUZ SERVICES SECRETS in 26 kopieën.De vierentwintig jarige Lex Schoorel kreeg de belangrijkste Nederlandse filmrol van na de Tweede Wereldoorlog. Hij studeerde drie jaar eerder af aan de Arnhemse Toneelschool. Bij de proefopnamen zag de regisseur hoe het gezicht van Schoorel kon veranderen door een hoed en een bril. Juist deze metamorfoses die de kern raken van het boek van Hermans, zijn ook van het grootste belang voor de film. W.F. Hermans was teleurgesteld over het draaiboek, maar in het 'Algemeen Dagblad' van 21 februari 1962 schreef hij dat de film 'minder slecht [was geworden] dan ik had gevreesd (...) hij [Rademakers] essentiële episoden heeft weggelaten, bijv. de taferelen in het boek, die betrekking hebben op Duckers homosexualiteit'. Geldschieter: Freddy Heineken met zijn productiemaatschappij Cineurope. Destijds was op speciaal verzoek van de biermagnaat één der rollen door model Nan Los -een vriendin van hem- gespeeld; om particuliere redenen - toen Nan Los duidelijk werd dat Heineken nooit zou scheiden van zijn vrouw, trouwde ze met een autocoureur - wilde Heineken dat optreden nimmer terugzien. Op 4 juli 1966 is de film bij de NTS op tv vertoond, maar een tv-uitzending op 9 april 1983 bij de TROS werd door Heineken te elfder ure verboden. De reden daarvoor zou ook kunnen zijn dat Heineken niet wilde dat iedereen de film op video zou opnemen. Wie de film wenst te zien, moest in ieder geval tot op de dag van Heinekens overlijden schriftelijke toestemming vragen voor projectie in privé-kring. De film is incidenteel vertoond op het Nederlands Film Festival en in 1990 in een aantal Amerikaanse steden. Na het overlijden van de biermagnaat in 2002 heeft Rademakers de erven Heineken toestemming gevraagd de film op dvd uit te mogen brengen. Die hebben daarvoor toestemming gegeven, wel blijven de rechten bij Cineson, de productiemaatschappij van Heineken. Rademakers wilde toen hij nog leefde niets kwijt over het verbod op eerdere vertoningen van de film, omdat hij dat had afgesproken met de erven. Nan Los zei in 'de Volkskrant' van 23 augustus 2003: 'Het is best goed voor de film dat er zo'n verhaal omheen hangt. Anders was hij nu wellicht in de vergetelheid belandt'. Ze heeft nooit de behoefte gevoeld om op de geruchten in te gaan. Ze had ook geen enkele ambitie op acteervlak. Na een loopbaan als fotomodel verhuisde ze naar Bonaire en daar was ze dertig jaar lerares Engels. In het tvprogramma Andere Tijden werd op zondag 28 oktober 2012 aandacht besteed aan de verfilming. Lex Schoorel, Lili Rademakers en Nan Los spreken. In het boek 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' wordt hoofdstuk 133 gewijd aan het in première gaan van de film ALS TWEE DRUPPELS WATER.

Facts

Rademakers greep fors in; terwijl het boek suggereert dat Dorbeck (daar Osewoudt genaamd) slechts in de verbeelding van Ducker zou bestaan, voert Rademakers de verzetsstrijder Dorbeck als bestaand personage op. De film eindigt met een scène aan de Rivièra die niet in het boek staat. Deze scène kan op twee manieren worden opgevat: het is een visioen van de stervende Ducker of het is het bewijs dat Dorbeck wel bestaat, maar zich niet meldde om Ducker te redden. Deze wijziging van het boek is door Hermans zelf geschreven voor de verfilming.De naam van de hoofdpersoon in het script werd door Hermans waarschijnlijk veranderd om auteursrechtelijke redenen. De uitgever had bepaalde rechten bij verkoop van de filmrechten.

Pers

TeleVizier 7-1963 (16 februari): "Meesterwerk van Fons Rademakers (...) Dit werkstuk biedt alles, wat een werkelijk goede film behoort te hebben: een zeer boeiend scenario, een belangwekkend en universeel psychologisch thema, voortreffelijke fotografie en dit alles ten slotte samengebundeld in een sterke en toch onnadrukkelijke regie. (...) een apart woord van lof voor Lex Schoorel, die met zijn dubbelrol van Ducker en Dorbeck een zeer genuanceerde en knappe spelprestatie wist te leveren." FID: "[Rademakers] bereikte fragmentarisch geïnspireerde, boeiende filmdramatische formuleringen, mede dank zij een goede acteursregie en de sfeervolle fotografie. Anderszijds is er ook aanleiding tot detailkritiek: het ongenuanceerde dialooggeluid, de onwaarschijnlijkheden in de bezettingstoestanden en sommige mistekende karakters. Overigens een serieus werkstuk met voldoende kwaliteiten om te boeien. De in Ned. circulerende Franse copie heeft aan kwaliteit gewonnen." C. Boost: "(...) Het is een film van actie, sterke, continue actie die op den duur het drama van dubbele persoonlijkheid gestalte geeft. (...) Met ALS TWEE DRUPPELS WATER hebben we tenminste een werkstuk van eigen bodem, waarover zonder enige terughouding of opgeschroefde vriendelijkheid gepraat en gediscussieerd kan worden. (...)" C.B. Doolaard in 'Vrij Nederland' van 2 maart 1963: "(...) Lex Schoorel speelt de dubbelrol Ducker-Dorbeck bijzonder knap en ook de meeste andere rollen getuigen van Rademakers' bekwame spelregie. Dat hij enkele bijzaken niet geheel rond heeft gekregen, is jammer, maar doet weinig af aan zijn prestatie als geheel, die bewijst dat hij, zoals in kleiner bestek al aankondigde met HET MES, veruit de begaafdste Nederlandse speelfilmregisseur is."

Prijzen

Geselecteerd voor het filmfestival van Cannes.

Filmuziek

Jurriaan Andriessen

Camera

Raoul Coutard

Bioszalen

5/2 bij première

Kleur

ZW