Niet tevergeefs (1948)

Verhaal

Augustus 1944. In de boerderij van de oude Alting en zijn dochter wonen onderduikers; een Joodse bankier met zijn vrouw, een student en een communistische typograaf. Als aan de ellende van de bezetting op Dolle Dinsdag een eind schijnt te komen, wordt de eensgezindheid van dit heterogene gezelschap verbroken: de politieke verschillen tekenen zich plotseling scherp af en men praat alweer over een volgende oorlog. Dan blijkt de zwaarste beproefing nog te moeten komen: de hongerwinter gaat over het land. Boer Alting wordt, vlak voor het eind, door het lot voor de zwaarste beproeving gesteld, als zijn zoon, die dienst genomen heeft bij de SS, van het Oostfront terugkeert en de onderduikers dreigt aan te geven. Na zware zelfstrijd, besluit de Godvrezende man hem te doden. Het schot valt en terwijl de boer het Onze Vader bidt, aanschouwt in de stal het kind van de Joodse onderduikster het licht.

Cast

Henri/Hans van Ees (oude boer Altink), Matthieu van Eysden (bankier Mark Meier), Françoise Flore (dochter Elly Altink), Jopie Koopman (joodse vrouw), Jan Retèl (communistische typograaf Willem Bakker), Max Croiset (schipper), Cruys Voorbergh (majoor), Ben van Eysselstijn (Feldwebel), Gerhard Alexander, Jack Gimberg (student), Jan Teulings (SS'er), Ludzer Eringa, Gerard Rekers, Henny Alma, Victor Colani. John van Dreelen, Myra Ward, Piet Bron

Ontstaan

Officiële herdenkingsfilm, geregisseerd door de Fransman Gréville, over het Nederlandse verzet en opgedragen aan Koningin Wilhelmina. Bevat documentaire beelden van de hongerwinter. De titel van de film is ontleend aan een passage uit een radiorede van Hare Koninklijke Hoogheid prinses Wilhelmina, die zij weer ontleend had aan een gedicht van H.M. van Randwijk. Zij sprak in die rede de hoop uit dat ons volk al die oorlogsjaren lang niet tevergeefs voor het ontstaan van een nieuwe, betere wereld had geleden. Van deze film werden tegelijkertijd een Nederlandse en een Engelse versie gemaakt onder regie van de Fransman Gréville. In de Engelse versie, titel BUT NOT IN VAIN, speelden Raymond Lovell, Carol van Derman en Bruce Lister de belangrijkste rollen. Opgenomen in de geheel herstelde en opnieuw ingerichte Cinetone-filmstudio's te Duivendrecht. Kosten film: 280.000 gulden. Opbrengst: 30.000 gulden. Vrij slecht ontvangen.

Facts

De schrijver van deze Drentse tragedie tijdens de bezetting, Ben van Eysselsteijn, komt zelf als Duitser-in-uniform in een klein rolletje op het doek.

Filmuziek

Gerbrand Schürmann

Camera

A.K. Sluiter, Frank Drake

Montage

Douglas Robertson, Lien d'Oliveyra

Geluid

M.J.C. van der Meulen, Coen Bouwhuis

Art director

A.D. van der Kous