Ontstaan
Opnames maken met dieren is altijd lastig. Zeker als het zeevogels zijn die je niet kunt trainen. Als je dan ook nog midden in het broedseizoen wilt filmen in “het rijksmuseum van de natuur” de Slufter is het haast een onmogelijke opgave. Toch was het nodig voor dit filmverhaal want het mocht geen persiflage of uitvergrote comedy worden. Het moest een realistisch maar ongewoon gevecht worden van een mens versus de natuur. Dankzij een ecoloog, de boswachters van Texel, de dierenverzorgers van Ecomare én een fantastische crew is het gelukt om de vogels en de natuur zo in beeld te brengen dat de ruige ongerepte wereld van mijn vogelwachter echt tot leven kon komen. Voor mij is De Vogelwachter een ecologisch sprookje dat niet sprookjesachtig is.
Threes Anna is schrijver en regisseur. Zij werkt op het gebied van film, literatuur en theater. Ze woont op Texel, wat de inspiratiebron was voor de film de Vogelwachter. Threes Anna is opgeleid als beeldend kunstenaar. Van 1989 tot 1999 was ze de artistiek leider van de internationale theatergroep Dogtroep. Zij schreef en regisseerde daar meer dan vijftig shows.
Voorstellingen werden opgevoerd op de overblijfselen van de Berlijnse Muur, tijdens de oorlog in Joegoslavië, net na de eerste verkiezingen in Zuid-Afrika, in de sneeuw bij de Olympische Winterspelen in Frankrijk en in een 5 weken uitverkocht Carré. Van een van die voorstellingen, Noordwesterwals, een spektakel waarin 1,2 miljoen liter water de hoofdrol speelde, maakte zij een filmadaptatie. Dit was het begin van een carrièreswitch. Als schrijverregisseur debuteerde zij in 2007 op het San Sebastian Film Festival met The Bird Can't Fly. Deze film, met Barbara Hershey in de hoofdrol, won vele internationale prijzen. In 2012 ging ook haar tweede speelfilm Silent City op hetzelfde festival in première. In 2014 maakte ze met Thé Lau de muziekfilm Platina Blues, een one-single-shot van 40 minuten. De film werd genomineerd voor het “world’s most risk shot“ .
Threes Anna schreef zeven romans. Haar bestseller Wachten op de moesson werd in diverse talen vertaald. Daarnaast schrijft ze columns, korte verhalen en maakte ze enkele documentaires.
Nederlands en Engels gesproken.
Kijkwijzer: Alle Leeftijden.
Pers
Joost Broeren-Huitenga op Filmkrant.nl op 21 september 2020: "Freek de Jonge speelt mooi ingetogen de titelrol in deze intieme film over een natuurbeschermer die in protest gaat tegen zijn wegbezuiniging.
Ondanks zijn leeftijd deed Freek de Jonge al zijn stunts zelf, meldt regisseur Threes Anna droogjes in een blog over het maken van haar nieuwe film De vogelwachter. Dik dertig jaar na zijn laatste filmhoofdrol in De kKKomediant (1986) siert de cabaretier eindelijk weer het grote doek, voor het eerst in een film waar hij niet zelf aan meeschreef. De cabaretier vierde zijn 75ste verjaardag rond de opnamen van De vogelwachter, dus à la Tom Cruise aan een vliegtuig hangen was er uiteraard niet bij. Maar De Jonge mag zich hier en daar toch flink fysiek inzetten, van stormscènes tot een potje solovoetbal.
Solo is het sleutelwoord voor De vogelwachter. We zien de door De Jonge mooi ingetogen gespeelde titelheld vrijwel de hele film lang alleen op een verder onbewoond eilandje, met enkel de meeuwen om hem heen, als een soort Grieks koor dat zijn kabbelende bestaan becommentarieert.
In de openingsscène zien we hem als jonge kerel (gespeeld door Nick Golterman) arriveren op Benty Island (gespeeld door Texel) en zijn vogelspottershutje betrekken. Vervolgens is het na een scherp gemonteerde overgang in een oogwenk zowat vijftig jaar later. De tijd heeft duidelijk niet stilgestaan — het strand onder zijn hut is een paar meter ingezakt bijvoorbeeld. Toch is er voor de vogelwachter in al die decennia niet veel veranderd: hij turft de vogels, geeft zijn tellingen wekelijks door aan het hoofdbureau en leeft verder in harmonie met zijn omgeving. Daar dreigt echter een abrupt einde aan te komen wanneer er een nieuwe stem uit zijn radio klinkt, die hem informeert dat de directie besloten heeft zijn post op te heffen. Dat laat de vogelwachter uiteraard niet op zich zitten.
Voor ze zich op film stortte maakte Threes Anna jarenlang gevierd locatietheater, onder meer als artistiek leider van theatergroep Dogtroep, en die achtergrond is hier voelbaar, zoals hij dat ook was in haar speelfilmdebuut The Bird Can’t Fly (2007). Niet alleen in de intieme schaal van de vertelling, maar ook in de bereidheid een meer allegorische toon aan te slaan — een prettige uitzondering in de zo op realisme gestoelde Nederlandse cinema. Het kleine verhaal raakt aan vele grote thema’s. Zoals: het verschil tussen afzondering en eenzaamheid. Hoe ouder worden zich verhoudt tot verouderen. Bescherming van wat van waarde is tegenover oprukkende vernieuwing. De schoonheid van de natuur en de menselijke neiging die te verslonzen. Die veelheid aan invalshoeken maakt De vogelwachter tot een rijke en toch ook wat oppervlakkige vertelling, omdat geen van die thema’s voluit de ruimte krijgt."
Ronald Rovers op Trouw.nl op 23 september 2020: "Ruim veertig jaar woont de vogelwachter op het afgelegen Benty Island, een vogelreservaat voor de Engelse kust. Behalve op migrerende vogels, wacht hij nergens op. Hij heeft alles wat zijn hart begeert, zegt hij tijdens het radiocontact met het onderzoekscentrum dat zijn salaris betaalt.
In zijn eerste speelfilmrol sinds de ‘De kKKomediant’ uit 1986 speelt Freek de Jonge een man die geniet van zijn zelfverkozen isolatie. Consciëntieus observeert hij vogelsoorten, verzamelt het plastic op het strand en noteert met binnenpretjes de voetbaluitslagen die de stem aan de andere kant opleest als hij zijn observaties doorgeeft. Hij leeft van de kapucijners en brinta die maandelijks worden afgeleverd. Hij is vrij en zit vast tegelijk, leeft afgezonderd maar is nooit eenzaam.
De hele film speelt zich af bij het zelfgebouwde juttershuisje en daar bespeur je de achtergrond van regisseur Threes Anna, die in 2007 debuteerde met ‘The Birds Can’t Fly’ en daarvoor met locatietheater Dogtroep zo’n vijftig voorstellingen over de hele wereld maakte.
‘De Vogelwachter’ is een bijna terloopse kritiek op onze wegwerpcultuur. Je ziet het aan het plastic dat zich onder het strandhuisje ophoopt. En we danken niet alleen spullen af. De vogelwachter krijgt een brief. Een reorganisatie bij het onderzoeksinstituut maakt hem overbodig. Wrang hoe de wereld hem zijn vrijheid toch afpakt. Tegelijk maakt de film die vrijheid tastbaar. De wind over het strand, het geluid van de vogels, het wuivende gras op de duinen. De film vertelt niet alleen een verhaal. ‘De Vogelwachter’ is een staat van zijn."
De Telegraaf - 4 sterren
"Freek de Jonge is nagenoeg de enige acteur in dit charmerende verhaal, over een Robinson Crusoe die zijn eiland verkiest boven de mensenwereld. Als er iets kapot is, repareert hij het lekker zelf. Of het nou om zijn verrekijker of zijn eigen arm gaat. De schrik en verontwaardiging slaan echter toe wanneer hij hoort dat zijn post wordt wegbezuinigd. Waarom mag hij niet gewoon blijven zitten waar hij zit? (...) Regisseur Threes Anna verpakt haar boodschap, over het recht op zelfbeschikking, in een licht sprookjesachtige setting waar ze zichtbaar veel liefde in stopt. Niet alleen een liefde voor de natuur, maar ook voor decorontwerp. Het strandhutje waar de hele film zich omheen afspeelt, zit vol kleine details die uitstralen hoe efficiënt en tevreden deze man zijn leven heeft ingevuld."
NRC.nl - 2 sterren
"Net als de oude man in de loop der jaren een heleboel aangeslibde dingen om zich heen heeft verzameld, wordt het serene minimalisme waar de film mee begint al snel in een overvolle plot gepropt over de dreigende opheffing van zijn post. Het enige rustpunt is hoofdrolspeler Freek de Jonge, waarvan het lijkt alsof hij er zijn hele leven op heeft gewacht om in deze rol te bedaren. (...) Alsof er tijdens de ontwikkeling van de film steeds meer ideetjes bij zijn gekomen. De satelliettelefoon begeeft het, hij breekt zijn arm, hij kleedt de radio aan met een aangespoelde pruik, de grenzen tussen waan en werkelijkheid beginnen langzaam te vervagen. Veel van de magie van De Vogelwachter gaat desondanks verloren in een onderliggend verlangen naar logica en verhaal."
de Volkskrant - 4 sterren
"Plotseling staat een zwerm overvliegende trekvogels voor het definitieve afscheid van alles wat de vogelwachter kent. Een aankomende noordwesterstorm maakt de onheilssymboliek compleet. (...) Dat De Vogelwachter ondanks deze vrij grote gebaren toch uitstekend werkt, en uiteindelijk zelfs ontroert, is grotendeels te danken aan de verschijning van De Jonge en de wijze waarop Anna hem regisseerde. De cabaretier lijkt ervoor gemaakt om op het strand met verbeten kop en woest, halflang grijs haar tegen een storm in te turen, tot in zijn vezels vereenzelvigd met strand, wind en zee."
Het Parool - geeft geen sterren
"Regisseur Threes Anna was artistiek leider van de baanbrekende theatergroep Dogtroep en die achtergrond is voelbaar in hoe De Vogelwachter minstens zoveel lijkt voort te komen uit het landschap en hoofdrolspeler Freek de Jonge, als uit het brein van Anna. Het is een film die gelaagd is in zijn simpliciteit."
(...) "De Jonge, voor wie dit zijn eerste filmrol is sinds de jaren tachtig, speelt de vogelwachter mooi ingetogen. Voor zich uit mompelend en schuifelend door dat huisje, dat klein is maar nooit benauwend."
