Belofte van Pisa, De (2019)

Verhaal

Samir, door iedereen Sam genoemd, kan fantastisch trompet spelen. Sam’s tien jaar oudere broer Mo en zijn vriend Soesi zorgen er daarom voor dat Sam auditie mag doen bij het Muzieklyceum Zuid. Hoewel Sam geen noot kan lezen is de strenge docent Fred Morenissen, door iedereen Pluizenbol genoemd, zo onder de indruk dat hij wordt toegelaten tot het Lyceum. Mo laat zijn broertje bij IJssalon Pisa beloven dat hij hoe dan ook zijn school af zal maken en zijn diploma zal halen en belooft op zijn beurt om hem hierbij te helpen. Op hetzelfde moment worden Mo en Soesi aangehouden voor een gewapende overval terwijl Sam machteloos toekijkt. Op eigen houtje begint hij op het Muzieklyceum, waar hij de enige leerling van Marokkaanse afkomst is. Tot Sam’s verbazing wordt Annelies, het mooiste meisje uit de klas, verliefd op hem. Ondertussen probeert hij zijn broer uit de gevangenis te krijgen, moet hij zich staande houden tegenover de pesterijen van zijn klasgenoot IJsbrand en maakt zijn vader zich zorgen over de omgang met niet-gelovigen. Zo goed en kwaad als gaat houdt Sam de twee werelden gescheiden. Maar als de rechtszaak van Mo een onverwachte wending krijgt, Annelies hem in de steek laat en Sam uit huis wordt gezet wordt het wel heel moeilijk om zich aan De Belofte van Pisa te houden.

Cast

Shahine el Hamus (Samir), Mahfoud Mokaddem (Mo), Mehdi Chafi=rapper Sjaak (Soesi), Nora el Koussour (Mina), Olivia Lonsdale (Annelies Salomons), Yorick van Wageningen (trompetdocent Pluizenbol), Thor Braun (IJsbrand), Nadia Abdelouafi, Aziz Akazim, Ghalil Biada, Thor Braun (IJsbrand Versluys), Rachida Chbani, Noureddine Farihi, Simone Giel, Monic Hendrickx (Iris Versluys), Cees Heyne (Bastiaan Versluys), Tine Joustra (Franse lerares), Mahfoud Mokaddem, Valerie Pos, Sjaak, Raymond Thiry (Benno Salomons), Nils Verkooijen (ijsverkoper), Carly Wijs (Marjolein Salomons)

Ontstaan

De opnamen startten 20 september 2018. Onder andere in het Zonnehuis in Amsterdam Noord. De coming of age film naar het gelijknamige boek van Mano Bouzamour werd in twee delen gedraaid, najaar 2018 en voorjaar 2019. In Bouzamours boek speelt Sam piano, in Ter Halls film trompet. Ter Hall in 'Het Parool' van donderdag 8 november 2018: "Dat vond ik visueel interessanter, omdat je de vingers en het gezicht tijdens het spelen in één shot hebt. en het maakt Sam flexibeler. Hij kan overal trompet spelen: op zijn kamer, aan het IJ, op school. Met een piano lukt dat niet." Er is meer aangepast aan het verhaal. De Belofte van Pisa is gebaseerd op het gelijknamige boek van Mano Bouzamour. Bouzamour heeft een scène uit zijn roman herschreven, omdat hij de scène zoals die in de verfilming zit beter vindt dan het fragment in zijn boek. In het boek heeft de 15-jarige Samir een trio met twee meisjes, in de filmversie doet zijn beste vriend Ysbrand ook mee. Norbert ter Hall op Filmkrant.nl op 23 september 2019: "“Wat ik zo fijn vind aan die scène is dat het later in hun leven geen gevolgen heeft dat ze met z’n vieren het bed delen; dat je dat soort dingen als tiener kan proberen. Eigenlijk vind ik dat de grootste bevrijding, hoewel het niet het onderwerp van de film is, in tegenstelling tot veel films waarin mannen elkaar zoenen. Ik vind het zo mooi dat het iets kan zijn dat iedereen in z’n puberteit zou kunnen overkomen. En dat het niet de rest van je leven verandert.”"Kijkwijzer: 12 jaar (discriminatie, grof taalgebruik).

Facts

Bouzamour was bijna elke dag op de set aanwezig. Hij hielp Shahine met zijn Arabische teksten, want de acteur en regisseur spreken die taal niet.

Pers

Fritz de Jong op filmkrant.nl op 23 september 2019: "Het IJ is de fotogenieke grens tussen kansrijken en kansarmen in de gelikte boekverfilming De belofte van Pisa. Met zijn uit eigen ervaring gegrepen roman De belofte van Pisa denderde Mano Bouzamour in 2017 de Nederlandse literaire wereld binnen. De 21-jarige schrijver leverde het bestverkochte debuut van dat jaar af. Met de combinatie van sappige straattaal, vlotte actie en stomende seksscènes nestelde De belofte zich bovendien hoog in de literatuurlijsten van middelbare scholieren, geflankeerd door Giphart, Kluun en Zwagerman. Examenkandidaten die denken dat ze nu de film wel kunnen gaan kijken in plaats van het boek te lezen worden meermalen op het verkeerde been gezet. Overigens met de zegen van Bouzamour, die naar verluidt niet van de set was weg te slaan. Fijne instinkvragen bij het mondeling: welk instrument speelt Sam? (Piano in het boek, trompet in de film) En waar woont zijn traditioneel Marokkaanse familie? (Op papier in de Diamantbuurt, Amsterdam-Noord op het witte doek). Het verhaal over een Marokkaanse Nederlander die zijn criminele – en al snel ook gedetineerde – broer belooft dat hij als eerste in zijn familie een VWO-diploma zal halen, krijgt in de film een Good Will Hunting-achtige allure, door hoofdpersoon Samir neer te zetten als een muzikaal wonderkind dat wordt aangenomen op een kakkineus muzieklyceum. Ten opzichte van de roman maakt de film enkele ingrepen die zijn gericht op het aanscherpen van tegenstellingen: tussen islamitische traditie versus het liberale Mokum, tussen de achterstanden in Noord tegenover de rijkdom van Sams klasgenoten in Zuid. Geslaagd is vooral het verplaatsen van Sams woonbuurt naar Noord. Het IJ wordt zo een fysieke – en ook behoorlijk fotogenieke – barrière tussen het milieu dat de jongen achter zich laat en de nieuwe wereld waar hij zijn plaats probeert te vinden. Voortdurend zien we Sam die grens oversteken: met de pont, door de IJ-tunnel, op een feestboot. Langzaam maar zeker zien we de balans verschuiven, totdat Zuid thuis is geworden en Noord het terrein van de ander. Al vroeg in de film wordt duidelijk dat de jongen zal bezwijken voor de verleidingen van cultuur, mooie huizen en vooral ook de vrije liefde. Dronken van het leven zien we Sam door Zuid tuffen op zijn scooter, terwijl zijn achterop gezeten Hollandse vriendinnetje sensueel zijn oor likt. Het is een mooie multiculturele variatie op de iconische fietsscène uit Turks fruit. De negentienjarige hoofdrolspeler Shahine El-Hamus maakt op geloofwaardige wijze de transformatie door van een straatschoffie dat opkijkt tegen de criminele activiteiten van zijn oudere broer naar een zelfbewuste jongvolwassene, die klaar is om de wijde wereld in te trekken. Dat is een knappe prestatie in een gelikte publieksfilm die rijk is aan contrast, maar arm aan diepgang."Floortje Smit op Volkskrant.nl op 9 oktober 2019: "(...) In De belofte van Pisa, gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Mano Bouzamour, botst Amsterdam-Noord op Amsterdam-Zuid, lekker smeuïg aangezet in de artdirection. De felverlichte bezoekersruimte van de gevangenis waar Samir zijn criminele broer bezoekt, staat tegenover de warme, donkere lambrisering van zijn nieuwe school. Samir is een van de vrachtwagen gevallen Gucci-pak dat moet integreren tussen de nette kraagjes; de ontwikkeling van Samirs kapsel alleen al is een verhaal op zich. Het is prachtig hoe acteur Shahine el-Hamus Samir met zijn overmoedige en onweerstaanbare bravoure langzaam wat bedachtzamers geeft. De scènes met zijn klasgenootje Annelies (Olivia Lonsdale) fonkelen zonder uitzondering. Ze prikt met opgetrokken wenkbrauwen geamuseerd door zijn foute versiertrucs, maar is er tegelijkertijd niet ongevoelig voor. Regisseur Norbert ter Hall, die zich met de televisieserie A’dam en E.V.A. al bewees als excellent stadschroniqueur, kan verrassen met zijn beeldvoering. Bijvoorbeeld als een van Samirs foute vrienden een fles afwasmiddel leegknijpt in een fontein levert dat een schuimberg op waaruit plots een arrestatieteam tevoorschijn springt. Je zou bijna vergeten dat dat wel heel toevallig is. Dat geldt voor meer verwikkelingen in het scenario, vooral als sommige bijpersonages wel heel abrupt veranderen als dat voor het verhaal beter uitkomt. Dat gaat langzaam maar zeker wringen – zeker in de finale. Maar goed, het is een grotestadssprookje natuurlijk, die interessante vragen stelt over sociale migratie. Hoe klauter je vanuit de ene wereld naar de andere, zonder jezelf te verliezen? Hoe ontworstel je je aan torenhoge verwachtingen die de omgeving schept? Samirs diploma moet het eerste zijn dat bij zijn familie aan de muur hangt, drukt zijn broer hem op het hart. Dat is lief en motiverend bedoeld, maar De belofte van Pisa laat ook zien wat voor druk dat legt op jonge schouders."Dana Linssen op NRC.nl op 8 oktober 2019: "Eenentwintig was schrijver Mano Bouzamour in 2013 toen hij zijn ervaringen als straatschoffie uit de Amsterdamse Pijp boekstaafde in De belofte van Pisa, het boek dat een generatie beschreef zoals ooit Gimmick of Phileine zegt sorry . Je kunt het niet helpen: bij het zien van de film die er nu van zijn bestseller is gemaakt, vraag je je af hoe het zou zijn als die film van de hand van een jongvolwassen regisseur was geweest. Niet dat het trio van regisseur Norbert ter Hall, scenarist Robert Alberdink Thijm en cameraman Richard Van Oosterhout geen puik werk heeft afgeleverd. Het drietal was eerder verantwoordelijk voor de flair en vaart van drie seizoenen A’dam – E.V.A. en die caleidoscopische stijl passen ze nu toe op de belevenissen van het muzikale wonderkind Sam, dat elke dag het IJ oversteekt om naar school te gaan op een sjiek muzieklyceum in Zuid. Het IJ is een meer dan fotogenieke locatie, het is de scheidslijn tussen de vele werelden die Sam in deze roadmovie per scooter dagelijks overbrugt: die van zijn streng islamitische vader, die van zijn muziekleraar die gelooft dat Bach God is, die van zijn criminele broer, die van zijn welgestelde klasgenootjes. Met name in hun huizen, kunstcollecties en zwembaden voelt de film zich visueel thuis. Daar legt de zon een gouden patina over het leven. Daar is elke kus een eerste. En klinkt elk muziekstuk even orgastisch als Gershwins Rhapsody in Blue, het muzikale motief van de film. Dat er iets melancholisch in deze film schuilt, anders dan bijvoorbeeld de onbezonnen energie van het vergelijkbare De libi, zij de makers vergeven. Soms stemt jong zijn al weemoedig als je nog jong bent."

Filmuziek

Jasper Boeke, Rui Reis Maia

Camera

Richard van Oosterhout

Montage

Wouter Jansen, Annelies van Woerden

ProdDesign

Joke Geuze, Wilma Schuemie, Pepijn van Looy

Distributeur

Independent Films

Bioszalen

69 bij première

Kleur

Kleur