Ontstaan
In 1974 verscheen een voor een Oscar genomineerde documentaire over haar leven: Antonia: A Portrait of a Woman van Jill Godmilow.
Voor regisseur Maria Peters is De dirigent haar eerste film sinds DE GROETEN VAN MIKE! (2012). Ze is er blij mee: ‘Antonia was een pionier. Deze love story laat zien hoe hard zij daarvoor moet werken en hoeveel ze daarvoor moet opgeven. Het leuke is dat Antonia Nederlandse van geboorte was. We mogen best trots op haar zijn.’
Dertien jaar werkte filmregisseur Maria Peters aan deze film. Er is niet gefilmd in het Amsterdamse Concertgebouw, want de noodzakelijke aanpassingen aan het decor waren te duur. In plaats daarvan werd in de Antwerpse opera en in Bulgarije gedraaid om historisch New York en Berlijn opnieuw te creëren.
Ondanks het internationale karakter van de film is het drama Nederlands gesproken. De opnamen gingen op 31 augustus 2017 van start. Oa in Avenue, Breda.
Kijkwijzer: 12 jaar (geweld).
Pers
Mike Peek in 'Het Parool' van woensdag 24 oktober 2018: "(...) Het was Peters waarschijnlijk vooral te doen om de strubbelingen van een vrouwelijke kunstenaar in een volledig door mannen beheerste wereld. Antonia moet drie keer zo hard werken om überhaupt een kans te krijgen als dirigent. Ze wordt in het beste geval door mannen bespot en in het slechtste geval aangerand.
Intussen raakt Antonia in de ban van Frank Thomsen (Benjamin Wainwright), die van veel betere afkomst is dan zij. Hun liefdesverhaal volgt de klassieke Titanicformule: de een is rijk, de ander arm en toch slaat de vonk over. En daar gaat het een beetje mis.
De Bruijn, vooral bekend uit musicals, is een prima actrice, maar ze heeft geen enkele chemie met Wainwright, die een zeldzaam mooi gezicht heeft, maar ook een zeldzaam gebrek aan uitstraling. Zo krachtig als de scènes over Antonia's carrière soms zijn, zo slap en bouquetromannerig voelen de onderonsjes met Thomsen.
De relatie tussen Antonia en haar stiefmoeder heeft juist te veel contrast. Annet Malherbe, opgezadeld met houterige dialogen, gaat volledig over de top als vrekkig secreet. Als Antonia's piano is verdwenen, haalt ze verhaal bij haar moeder. Die is weer eens boos en legt uit dat ze het instrument heeft gebruikt om het fornuis te stoken. 'Zodat ik er soep van kan koken! Uiensoep!' Je schiet er bijna van in de lach.
Op visueel vlak overtuigt De Dirigent wel. De film straalt luxe uit, met prachtige kleuren, een schitterende belichting en decors die aan Hollywoodfilms van weleer doen denken. Peters probeert niet te verbloemen dat ze in een studio draaide, maar omhelst de romantiek van geschilderde achtergronden. Het is in combinatie met Antonia's urgente strijd net genoeg om de aandacht vast te houden."
Coen van Zwol op NRC.nl op 23 oktober 2018: "(...) Je wilt De Dirigent graag goed vinden: Brico’s verhaal is tijdig en relevant. Maar de film komt nooit echt tot leven. Dat begint al met het setdesign: ondanks art-decomeubels en waslijnen met witte onderbroeken duurt het lang voor je beseft dat dit Californië in de jaren twintig voorstelt. In Oakland ontworstelt Antonia Brico zich aan haar barse pleegmoeder, overwint ze seksistische obstakels – een grijpgrage pianoleraar – en vindt ze steun bij een ‘best gay friend’. Dan moet ze kiezen: een loopbaan of de liefde in de knappe en steenrijke vorm van Frank Thomsen? De spanningsbogen van De Dirigent zijn keurig gemetseld, maar niet altijd even noodzakelijk: Brico’s zoektocht naar haar biologische moeder is er één te veel. Net als bij haar film Sonny Boy haalt Maria Peters’ hang naar compleetheid de vaart er soms uit. Het acteren is vaak te nadrukkelijk, personages zijn dan niet meer dan plotpunten in Brico’s levensreis. En wie Antonia Brico is? Ze moet een licht bezeten, indrukwekkende vrouw zijn geweest die zich de elite binnenvocht en over vooroordelen, afwijzing en weerstand heen walste. Niet de leuke, licht bleue en trieste dame die Christanne de Bruijn speelt. Zo’n vrouwelijke dirigent wint misschien Maestro, maar temt geen levend orkest."
Ab Zagt op AD.nl op 25 oktober 2018: "(...) De Dirigent is vooral een film over bewonderenswaardig doorzettingsvermogen. Brico (gespeeld door filmnieuweling Christanne de Bruijn) gaat ondanks alle tegenwerking lijnrecht op haar doel af. Het is duidelijk dat Peters haar hoofdpersoon in haar strijd adoreert. Brico wordt als een strijdbare heldin voorgesteld die zich ontworstelt uit haar bescheiden milieu, iets wat bij Peters (Pietje Bell, Kruimeltje) vaker voorkomt. Soms is haar film iets te sentimenteel, maar de passie voor dit verhaal spat van het doek."
Eric le Duc in 'de Telegraaf' van 25 oktober 2018: "(...) Met De dirigent heeft Peters (Sonny Boy, Pietje Bell) een bekwame biopic gemaakt over Antonia Brico (1902-1989): de vrouw die een sensatie werd in het machobolwerk der maestro’s. Maar hoe sympathiek en actueel (vrouwenemancipatie, #metoo) de film ook is, het drama schuurt eveneens. De frisse musical-actrice Christanne de Bruijn acteert in decors die kunstmatig ogen en de gehanteerde beeldsymboliek is oubollig. Bovenal mist deze stroperige hommage schwung en flair. Bij het verwezenlijken van een droomproject is snijden in eigen vlees altijd pijnlijk. Maar minder zijpaadjes en meer humor hadden De dirigent steviger op de bok doen staan."
