Oorlogswinter (2008)

Verhaal

Het is de ijskoude winter van 1944/1945. Nederland is bedekt met een dik pak sneeuw. De Tweede Wereldoorlog is in volle gang. In het westen van Nederland heerst grote honger, waardoor veel mensen naar het oosten trekken om daar voedsel te vinden voor hun gezinnen. In een dorpje in de buurt van Zwolle woont de veertienjarige Michiel, die niet kan wachten tot hij iets kan betekenen in het verzet. Dit tot ergernis van zijn vader, die als burgemeester vooral bezig is om escalaties in het dorp te voorkomen. Als zijn buurjongen Dirk, die meedoet aan een overval op het munitiedepot, aan Michiel vraagt of hij een brief aan iemand wil bezorgen als het mis gaat, voelt hij zich eindelijk serieus genomen. De overval blijkt verraden, Dirk wordt opgepakt en degene bij wie hij de brief moet bezorgen, is doodgeschoten door de Duitsers. Hij leert al snel dat goed en kwaad dicht bij elkaar liggen. Die laatste oorlogsmaanden zal hij zijn hele leven met zich meedragen. Hij zal nooit meer dezelfde zijn.

Cast

Martijn Lakemeier (Michiel van Beusekom), Yorick van Wageningen (oom Ben), Jamie Campbell Bower (Jack, neergeschoten RAF piloot), Raymond Thiry (Johan van Beusekom, Michiels vader), Melody Klaver (Erica, Michiels zus), Anneke Blok (Lia van Beusekom, Michiels moeder), Jesse van Driel (Theo, beste vriend van Michiel), Dan van Husen (Auer, Duits officier), Ad van Kempen (Schafter), Mees Peijnenburg (Dirk, Theo?s broer), Tygo Gernandt (smid Bertus van Gelder), Emiel Jansen (meneer Knopper), Ben Ramakers (Ferryman), Tibo Vandenborre (Duitse soldaat), Peter Eberst (Duitse soldaat 2)

Ontstaan

Voormalig D66-politicus Jan Terlouw schreef het boek in 1971. De auteur baseerde het boek op zijn eigen ervaringen in de oorlog. De nu 71-jarige Terlouw was 12 toen de hongerwinter uitbrak. Oorlogswinter werd vertaald in 16 talen en telt alleen in Nederland al 63 drukken (2008). Het boek werd in 1973 bekroond met een Gouden Griffel en kreeg later ook verschillende buitenlandse boekenprijzen. Martijn Lakemeier (1993) werd uit honderden jonge talenten uitgekozen om de jongen Michiel te spelen. Martijn maakt hiermee zijn speelfilmdebuut. ?Te gek om te debuteren in zo?n grote film. Ik heb rollen gespeeld in de rondreizende voorstelling Aap! van Jeugdtheaterschool Zuidholland en had een hoofdrol in de schoolmusical ?Showbiz?. Maar dit is film! Het is echt een droom die uitkomt.?De Engelse acteur Jamie Campbell Bower (1988) speelde eerder in o.a. Tim Burtons film Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street. De in Duitsland geboren Dan van Husen was te zien in tientallen spaghetti-westerns, in films als Enemy at the Gates en de TV-serie Band of Brothers.De opnamen, gemaakt met een budget van 4 miljoen euro, vonden plaats in Nederland (Loenen aan de Waal, Megen (gemeentehuis), Woudrichem, Herwijnen, Zwolle) en Litouwen. Met behulp van de computer kregen de beelden allemaal dezelfde koudblauwe kleur.Voor de muziek werd de Italiaan Pino Donaggio ingehuurd, de huiscomponist van Brian De Palma (o.a. DRESSED TO KILL, BLOW OUT). Half september 2008 werd in Sofia de score met het Bulgarian Symphonic Orchestra opgenomen.De film OORLOGSWINTER van Martin Koolhoven, naar de bestseller van Jan Terlouw, ging het eerste weekend zeer sterk van start. Met een weekend Box Office-cijfer van ruim ? 332.000,- (inclusief voorpremières ? 349.000,-) zagen bijna 50.000 bezoekers de film in de bioscoop. Zowel de middag- als de avondvoorstellingen waren zeer goed bezocht. Hiermee is OORLOGSWINTER in 2008 na ZOMERHITTE de sterkste opener van een Nederlandse speelfilm. De film BRIDE FLIGHT opende het eerste weekend met een box office van ? 297.202,- , DE BRIEF VOOR DE KONING met een b.o van ? 255.000,- en RADELOOS met ? 220.203,-In de derde week van de release bleef de film stevig verankerd in de Top 3 en trok meer bezoekers dan de Nederlandse nieuwkomer WIT LICHT. Met 6 extra kopieën was de film vanaf 18 december 2008 in 101 bioscoopzalen te zien.Tv-maker Aart Staartjes heeft in de jaren zeventig voor de VARA al een tv-serie naar het boek gemaakt. De hoofdrollen van de in 1975 uitgezonden serie werden vertolkt door Leontien Ceulemans, André van den Heuvel en Michiel Kerbosch. Jan Terlouw in o.a.de VARA gids 48-2008: "Ik was behoorlijk tevreden over de serie toentertijd! Het waren dertien afleveringen, geregisseerd door Aart Staartjes. Maar een bioscoopfilm kan zeker meerwaarde hebben: de tv-serie was zeker niet perfect. Ik heb daarover een keer mijn veto uitgesproken. Wim Povel had bedacht dat de moeder nad de dood van vader iets zou krijgen met oom Ben. Dat vond ik zó ongeloofwaardig.? Over de film: ?Natuurlijk is de film een verdichting. Terwijl de verhaallijn in mijn boek al sober is, heeft Martin Koolhoven daar weer uit moeten kiezen. Veel personages en gebeurtenissen zijn geschrapt. Over het scenario hebben we een aantal brainstormsessies gehouden. Er zitten scènes in van internationale klasse, zoals de fusileering. Ontroerende momenten ook, bijvoorbeeld als Michiel bij zijn eerste keer scheren wordt geholpen doorzijn vader.? Vanaf 17 december 2008 was de film ook toegankelijk voor blinden en slechtzienden. In zowel Amsterdam (Het Ketelhuis) als in Utrecht (City/Movies) kan men ervoor kiezen de film met audiodescriptie te volgen. Met een koptelefoon hoort men niet alleen de dialogen, de geluidseffecten en de muziek maar via een apart kanaal ook welke handelingen in de verschillende scènes plaatsvinden. Donderdag 18 december 2008 vond een speciale voorstelling plaats in Bioscoop City / Movies, Voorstraat 89 Utrecht, aanvang 19.00 uur. Na de films BLIND, ZWARTBOEK en BRIDE FLIGHT is OORLOGSWINTER de vierde film die op deze wijze toegankelijk wordt.Mike van Diem regisseerde als second unit-regisseur de onderwaterscène.OORLOGSWINTER werd aangekocht door distributeur SonyPictures toen de Nederlandse film de shortlist van de Oscarnominaties voor beste buitenlandse productie van 2009 haalde. Uiteindelijk kreeg Oorlogswinter echter geen nominatie. De film Oorlogswinter deed het goed in de Amerikaanse bioscopen in het weekend van zaterdag 19 maart 2011. De film bereikte een hoog schermgemiddelde. Hij draaide in slechts drie zalen in New York en Los Angeles, maar wist desalniettemin 16.200 dollar op te brengen. Hiermee behaalde Oorlogswinter de zevende plaats in de lijst met gemiddelde opbrengsten per Amerikaanse zaal van dit weekend. Amerikaanse distributeurs brengen niet-Engelstalige producties vaak in een klein aantal bioscopen om te kijken of de film aanslaat. Als dat het geval is, wordt het aantal zalen vaak uitgebreid en dat gebeurde nu ook. De film ging daarna in 107 Amerikaanse bioscopen draaien.

Facts

Spaghetti-westerns vormden een belangrijke inspiratiebron voor Martin Koolhoven bij het maken van OORLOGSWINTER.OORLOGSWINTER werd in oktober 2009 - nadat THE SILENT ARMY (WIT LICHT) ontoelaatbaar bleek - de Nederlandse Oscarinzending.

Pers

Jan Pieter Ekker in 'de Volkskrant' van 27 november 2008: "(...) Alle dramatische wendingen worden driedubbel onderstreept, met zijn bombastische score, maar ook met de dialogen en de beeldtaal (de meest dramatische momenten zijn in slow motion; een konijn wordt gevild in close up). Het is wat te veel van het goede: als Michiel aanmaakhout gaat halen in het schuurtje schokschoudert de camera alsof de bommen om hem inslaan. Toch valt er voldoende te genieten. Vooral omdat Koolhoven opnieuw het beste naar boven haalt uit zijn acteurs. Yorick van Wageningen is overtuigend ambivalent als oom Ben; voorwaar geen geringe prestatie omdat zijn beweegredenen in nevelen gehuld blijven. Raymond Thiry is perfect gecast als burgemeester in oorlogstijd, Melody Klaver schittert in een bijrol als Michiels grote zus, en de debuterende Martijn Lakemeier speelt als een routinier de hoofdrol van Michiel, uit wiens perspectief de hele film wordt gevolgd. In een van de mooiste scènes laat hij zijn oog vallen op het uitklapbare scheermes van zijn vader. Die denkt dat Michiel moeite heeft om zich te scheren, posteert zich achter hem, en leert hem hoe het mes te gebruiken. De volwassenwording en de band tussen vader en zoon in één intieme, beladen sequentie samengebald; van dit soort scènes had Oorlogswinter er wel wat meer kunnen gebruiken."Jos van der Burg in 'Het Parool' van 26 november 2008: "Oorlogswinter is Martin Koolhovens achtste en beste film. De verfilming van Jan Terlouws jeugdboek is bijna vlekkeloos. Ook in films is de eerste klap een daalder waard. De openingsscène van Oorlogswinter is er één om in te lijsten. (...) Oorlogswinter moet het niet hebben van een nieuwe visie op de oorlog, maar is een geweldig coming of age-drama tegen het decor van de oorlog. Dat we consequent vanuit het perspectief van Michiel naar de gebeurtenissen kijken, werkt buitengewoon goed. Het zorgt voor een messcherpe focus, die tot een emotioneel brandpunt komt in een aangrijpende executiescène. Melodrama, maar dan wel superieur melodrama. Ook Koolhovens keuze om de film in de sneeuw te laten spelen, is een goede. Het zorgt voor een letterlijke lichtheid, een fraai contrast met de gebeurtenissen. Oorlogswinter een jeugdfilm noemen, doet onrecht aan de manier waarop de film met de oorlog omspringt. De scenaristen, naast Koolhoven Mieke de Jong en Paul Jan Nelissen, verkleuteren de oorlog niet en gaan gruwelijkheden niet uit de weg. Humor zorgt voor opluchting, zoals Michiels gestuntel met de Engelse taal. I'm good, zegt hij tegen de Engelse piloot. Is er dan niets mis aan Oorlogswinter? Jawel, een ongeloofwaardige spectaculaire ontsnappingsscène met paard en wagen herinnert de kijker eraan dat de basis van de film een jeugdboek is. Het is de enige ontsporing. Oorlogswinter is een aangrijpender oorlogsdrama dan het spektakelstuk Zwartboek."Ronald Rovers in 'de Filmkrant' van december 2008: "(...) uitmuntende maar ook brave verfilming (...) Toch is OORLOGSWINTER hier en daar best ruig, heeft humor - Hollandse zelfspot in het houterige Engels van Michiel - en weet op sommige momenten zelfs te ontroeren. (...) Een paar dissonanten: Tygo Gernandt (...) is (..) in de periode '40-'45 niet op zijn plek. (...) Verder had de Britse piloot (Jamie Campbell Bower) best wat minder modellerig mogen zijn. (...) En tenslotte staat het orkest in de tweede helft iets te vaak aan het spelen. Maar wees gerust: het zijn allemaal geen halszaken."Peter de Bruin in 'NRC Handelsblad' van 26 november 2008: "(...) Over de hele linie wordt er heel goed geacteerd in Oorlogswinter, een in alle opzichten met groot professionalisme gemaakte film, die doet wat de film moet doen. Het meest geslaagd zijn de kleine scènes, met Michiel en zijn familie dansend in de huiskamer, tussen Michiel en oom Ben tijdens hun nachtelijke gesprekken, en tussen Michiel en zijn vader, die elkaar toch weer wat dichter naderen. De grote, spectaculaire scènes zijn minder bevredigend. Die zijn erg dik aangezet, met veel bombastische muziek van Pino Donaggio (...) Oorlogswinter is een goede film in zijn genre, maar geen film die het genre overstijgt. Het simpele verhaal is rechtlijnig en direct verteld, waardoor de film te weinig resonantie krijgt, soms zelfs een tikje saai is. Dat heeft ook te maken met de overdaad aan sneeuwbeelden, die aan de film op den duur een monotoon karakter geven. Campbell Bower is met zijn licht-excentrieke uitstraling niet goed op zijn plaats in zijn rol als de neergestorte vliegenier. Hij is niet iemand voor wie een jongen als Michiel onmiddellijk door het vuur zou gaan. Maar dat is de enige misser in een perfect gecaste film, met mooie dialogen en kleine scènes die knap en overtuigend zijn." MP in NL20 van 19 november 2008: (?) de mooiste Nederlandse film sinds jaren. (?) Koolhoven toont zich als regisseur vooral een meester in het doseren van emoties. (?)?Boyd van Hoeij in 'Variety' van 4 februari 2009: "Dutch helmer Martin Koolhoven finds the perfect blend of classical cinema and arthouse sensitivities in WWII coming-of-ager "Winter in Wartime." (...) More about a teen than made for teens, pic has been a huge hit in the Low Countries since its pre-Christmas release and could be Koolhoven's springboard to international fame. Koolhoven is known as an actors' director with a knack for unearthing new talent: Carice van Houten (...) Here, he not only impresses with his work with 15-year-old newcomer Martijn Lakemeier but also shows an impressive command of the cinematic tools needed to turn a largely internal story into a gripping, at times epic blockbuster. (...) Despite the period setting unobtrusively evoked by production designer Floris Vos, the story has a very modern feel reinforced by the lensing and editing: Guido van Gennep's widescreen winter vistas, filmed in Lithuania, seamlessly alternate with jiggly handheld shots to give an idea of time and place, as well as urgency and danger. A moving setpiece involving Michiel's father relies on old-school slow-motion and Pino Donaggio's swelling score, but still delivers. A sequence involving a horse-carriage chase is less successful. The film is largely Lakemeier's show, but Anneke Blok, as the boy's mother, has one especially powerful moment when she begs to see her imprisoned husband. While Michiel is generally at odds with his stern father, the actors do get one scene that speaks volumes about their mutual affection. Other thesps, including Yorick van Wageningen ("The New World") as Michiel's uncle, are reliable. (...)"

Prijzen

Binnen negen dagen werd de 100.000ste bezoeker verwelkomd (Gouden Film). In een recordtijd werd - persbericht van 29 december 2008 - de grens van 400.000 bioscoopbezoekers gepasseerd en daarmee de status van Platina Film. TV Krant poster Award 2008 voor de mooiste filmposter van het jaar.Drie Film1 Rembrandt Awards 2008 op 9 maart 2009 voor Beste Nederlandse Film, Beste Nederlandse Acteur Martijn Lakemeier en Beste Nederlandse Actrice Melody Klaver.Op 19 september 2009 is de cast en crew van OORLOGSWINTER aanwezig bij het Award Ceremony Dinner van Film by the Sea om de PZC Award voor Beste Literatuurverfilming in ontvangst te nemen. Het publiek van Film by the Sea en lezers van de PZC konden hun stem uitbrengen op 50 literatuurverfilmingen die van juli 2008 tot en met juni 2009 zijn uitgebracht. Slumdog Millionaire, Boy A, Disgrace en Caos Calmo zijn de andere films van de Top 5.Gouden Kalf 2009 voor BESTE PRODUCTION DESIGN voor Floris Vos voor OORLOGSWINTER. Gouden Kalf 2009 voor BESTE MANNELIJKE BIJROL Raymond Thiry voor zijn rol in OORLOGSWINTER. Gouden Kalf 2009 voor BESTE ACTEUR voor Martijn Lakemeier voor zijn rol in OORLOGSWINTER.Tijdens het International Rome Film Festival, dat van 15 tot en met 23 oktober 2009 voor de vierde keer plaatsvond, heeft Martin Koolhoven de Silver Marc?Aurelio Award in ontvangst genomen. Een 35 koppige jury in de leeftijd van 14 tot 18 jaar koos de film OORLOGSWINTER als beste in de categorie 12 jaar en ouder.

Casting

Rebecca van Unen

Filmuziek

Pino Donaggio

Camera

Guido van Gennep

Montage

Job ter Burg

ProdDesign

Floris Vos

Kostuums

Alette Kraan

Grime

Diana Dreesen

Distributeur

Benelux Film Distributors

Bioszalen

95 bij première

Kleur

Kleur

Meer info

Site: http://www.oorlogswinterdefilm.nl.

Budget

4 miljoen euro

Locaties

Nederland (Loenen aan de Waal, Megen (gemeentehuis), Woudrichem, Herwijnen, Zwolle (IJsselbrug)) en Litouwen

Art director

Darius Bastys